जथाभावी सडक पार गर्दा दुर्घटनाको जोखिम बढ्ने भए पनि कसैले हतार भएर त कसैले थाहा नपाएर नै 'जेब्राक्रस'को प्रयोग नगरेको पैदल यात्रुहरू बताउँछन्। 

विमानस्थलको आगमन र प्रस्थान कक्षमा भिडभाडको दृश्य उस्तै भए पनि उभिनेहरूको अनुहारमा विपरीत भाव देखिन्थ्यो। कोही घर फर्किंदाको खुशीले मुस्कुराइरहेका थिए, कोही आँशु लिएर बिदाइको हात हल्लाइरहेका थिए।

नेपाली कागज बनाउन प्रयोग हुने लोक्ता ताप्लेजुङ, बझाङ, बाजुरालगायत जिल्लाका वनमा पाइन्छ। तर लोक्ता संकलन गर्ने युवा विदेश पलायन हुँदा काठमाडौँका नेपाली कागज उद्योग प्रभावित बनेका छन्।

काठमाडौँका अधिकांश सरकारी अस्पतालमा बिरामी कुरुवालाई बस्ने व्यवस्था छैन। वीर र पाटन अस्पतालले भएका कुरुवा घर पनि मासेका छन्। अस्पतालका प्यासेज, सिँढी वा खुला ठाउँमा बिरामी कुरुवा पल्टिरहेका भेटिन्छन्।

वीर, प्रसूतिलगायत सरकारी अस्पतालमा सेवाग्राहीका लागि पार्किङ त छैन नै, सडकमा समेत काठमाडौँ महानगरले सेवाग्राहीसँग शुल्क असुल्छ। पाटनमा पार्किङको व्यवस्था भए पनि अस्पतालले नै सेवाग्राहीसँग शुल्क लिन्छ।

‘पढ्ने विषयको रोजाइमा अभिभावकको चाहना पछ्याउँदा बालबालिकाको आफ्नै क्षमता चाहिँ मर्न सक्छ। छोराछोरीलाई आफ्नो चाहनाअनुसारको बनाउनुभन्दा पनि उनीहरू आफैँ के बन्न चाहन्छन् पत्ता लगाउनु महत्वपूर्ण हो।’

विषादी प्रयोग नभएका तरकारीहरू राम्रो हुँदैनन् र बजारमा त्यसको भाउ पाउन सकिँदैन भन्ने मान्यता अधिकांश किसानमा छ। यसको पहिलो असर भोग्नेमा उनीहरू स्वयं र त्यसपछि आम उपभोक्ता पर्छन्। 

विशेषज्ञ भन्छन्– ‘बालबालिकाको आँखा टेढो भएमा छिटोछिटोअल्छी हुँदै जान्छ र पछि त्यसलाई निको पार्न गाह्रो हुन्छ जसबाट सधैँका लागि दृष्टि नै गुम्न पनि सक्छ। त्यसकारण आँखा जँचाइराख्नुपर्छ।’

मायोपिया भएको समयमै थाहा नपाएर चस्माको प्रयोग गर्न ढिला भएमा फेरि पहिलेकै जस्तो दृष्टि फिर्ता गर्न गाह्रो हुन्छ।

युवाहरूले प्रायः आख्यान, इतिहास, आत्मकथा र राजनीतिका पुस्तक किन्ने गरेका छन्। धेरैले अभिभावक र साथीभाइको प्रेरणा लिएर पुस्तक पढ्छन्। तर, अतिरिक्त अध्ययन गर्ने युवाको संख्या भने निकै कम छ।

साना बालबालिकालाई मायोपियाबाट जोगाउन उनीहरूलाई मोबाइल, ल्यापटप, भिडिओ गेम, टेलिभिजन वा यस्तै अन्य डिजिटल उपकरणबाट टाढा राख्नु नै सबभन्दा उत्तम उपाय हो।

कुनै समय नयाँ सडकमा ठेलामा चिया बेच्ने दयानाथ अहिले रन्जना गल्लीभित्र तीन तलामाथि त्यही काम गर्छन्। दैनिक २० हजार रुपैयाँसम्मको चिया बिक्री गर्ने उनी भन्छन्– मिहिनेत गर्नेलाई स्वदेशमै पैसा छ।

चिकित्सकहरूका अनुसार अटिजम रोग नभई, मानसिक विकास परिपक्व रूपमा नभएको अवस्था हो। वंशाणुगतबाहेक लगातार मोबाइल र टीभी हेर्दा, लामो समय एक्लै बस्दा, साथीहरूसँग घुलमिल नहुँदा पनि यस्तो हुने सम्भावना हुन्छ।

इन्द्रचोकको चोखाछेँ गल्लीभित्रको साँगुरो चोकमा दिनैभरिजसो भीड लाग्छ, महिलाहरूले चलाएको खाजा पसलमा ग्राहकहरू विशेषगरी योमरी, बारा, र चिया खान पुग्छन्। 

प्रतिनिधिसभा नियमावली, २०७९ को नियम २४२ मा पोसाक र प्रतीक चिन्हसम्बन्धी व्यवस्था छ। औपचारिक, मौलिक, संस्कृति र परम्परागत पहिचान झल्किने मर्यादित भेषभूषामा ध्यान दिनुपर्ने नियमावलीमा उल्लेख छ।

मोबाइलको लतले बालबालिकाको बाहिर गएर खेल्ने, आफन्त वा चिनेजानेकासँग घुलमिल भएर बोल्ने, साथीभाइ बनाउने, घुलमिल गर्ने व्यवहार कम हुँदै गएको छ।

लगातार मूल्यवृद्धिले सर्वसाधारणलाई अत्यावश्यक सामग्री किन्नै मुस्किल पर्न थालेको छ। बालबच्चालाई विद्यालय भर्ना गर्न नसकेको धेरैको गुनासो छ। व्यापारमा कमी आउँदा साना व्यापारीको लयसमेत बिग्रिएको छ।

बालबालिकामा एन्जाइटी डिसअर्डर हुँदा श्वास फेर्न गाह्रो हुने, चिटचिट पसिना आउने, आफूलाई नियन्त्रण गर्न नसक्ने र ढल्नेसम्म हुन्छ। बानी परिवर्तन हुन्छ। विद्यालय जान नमान्ने, एक्लै बस्ने गर्छन्।

'काठमाडौँले न्याय दिन्छ भन्ने सुनेका थियौँ। न्याय दिन सकिँदैन भने हामीलाई बरु यहीँ मार्नु, तर हामी यत्तिकै फर्कँदैनौँ।'

विदेशबाट आउने स्यानिटरी प्याडको मूल्य वर्षमै २ देखि ३ पटकसम्म बढ्ने गरेको छ। स्वदेशमै उत्पादन हुने भए पनि आयातित प्याड नै रुचाइने हुँदा यहाँको उत्पादनले बजार पाउन मुस्किल परेको बिक्रेताहरू बताउँछन्।