काठमाडौँ उपत्यकाका विभिन्न ठाउँमा एक महिनासम्म चल्ने यो महोत्सवमा १८ वटा प्रदर्शनी, स्लाइड सो प्रोजेक्सन, कार्यशाला लगायत कार्यक्रम रहनेछन्।

मिथिला आर्टको विशेषता स्टोरी टेलिङ हो अनि कला आकर्षक हुन्छ। त्यही कलालाई आर्ट भ्यालु जोडेर उनले नयाँ प्रयोग गरिरहेकी छन्।

चित्रकलामा आफ्नो जन्मथलो डोल्पोलाई उतारिरहेका छिरिङ त्यहाँको प्राकृतिक रङ क्यानभासमा निखार्न नसकेको बताउँछन्। डोल्पो गाढा रङ बोकेर बसेको छ, बसाइँ हिँडेकाहरूको स्मृतिमा त्यो भूगोल फिक्का बन्दैछ।

चित्रकलाको माध्यमबाट मुन्दुम पदमार्गको विकास, प्रवर्द्धन तथा प्रचारप्रसार गर्ने लक्ष्य रहेको टेम्केमैयुङ गाउँपालिकाले जनाएको छ।

दैनिक जीवनका धेरै विषय आमाछोरीका साझा छन्। ९ महिना गर्भमा राखेर सिर्जना हुने नयाँ जीवन छोरी हो, तिनै छोरी पछि आमा बन्छिन्। महिनावारीदेखि प्रसव पीडासम्म उनीहरूका अनुभूति साझा छन्।

गोरखा भूकम्पको केन्द्र बारपाकमा आयोजित प्रदर्शनीमा भूकम्प गएपछिको भयावह अवस्था, बारपाकको आर्थिक अवस्था तथा सामाजिक भोगाइसँग सम्बन्धित ६० वटा फोटो राखिएका छन्।  

सत्रौँ शताब्दीको सिर्जना मानिने गणेशमूर्ति बाघभैरवबाट चोरिएको थियो। यसअघि, अमेरिकाको क्यालिफोर्नियास्थित जानदु ग्यालरीको संकलनमा रहेको मूर्ति भिएनाको ग्यालरी जेकी अक्सनमा लिलामीमा जान लागेको हो।

सन् १९८० मा काठमाडौँबाट हराएका पौभा चित्र २३ वर्षपछि अमेरिकामा भेटिए पनि फिर्ता ल्याउन अरू २२ वर्ष लाग्यो। यी कला फिर्तीका लागि एउटा परिवार–समुदाय ४५ वर्ष निरन्तर लडिरह्यो र अन्ततः फिर्ता ल्याइछाड्यो।

धनुषामा हत्या भएका दिलीप, कैलालीमा हात काटिएकी नन्दादेवी, रोइरहेको पाण्डा, बगिरहेको पानी र त्यसमा आश्रित कछुवा तथा घडियाल, पुराना शैलीका घर। पर्यावरण विनाशविरुद्ध उभिएको छ मेचीनगरको भित्तो।

‘लस्ट आर्टस् अफ नेपाल’ अभियानका अनुसार, हिन्दू तथा बौद्ध धर्मसम्बद्ध यी सम्पदामा १७औँ शताब्दीको पद्यपाणिदेखि टेराकोट्टा भैरव मुखुन्डो र काली, तारासम्मका मूर्ति/आकृति छन्।

अँध्यारोबाट उज्यालोको खोजी, माया, सांस्कृतिक धरोहर, शान्ति, स्वच्छन्दता र न्यायलगायत विषयका कलाकृति प्रदर्शनीमा समावेश भएका थिए।

लाहुरेकी छोरी पूर्णकलाको परिवारमा चित्रकलाको सोख भएका कोही थिएनन्, तर उनी हुलाक सेवा विभागबाट १५ वर्षयता प्रकाशन भइरहेका सबै टिकटको ‘डिजाइनर’ हुन्।

कलाकार सुजित महर्जन र हितेश वैद्यले २ महिना लगाएर खोकना झल्काउने भित्तेचित्र बनाएका छन्। मल्लकालीन संरचना, टाेलटाेलमा रहेका पोखरी, फल्चा र मन्दिरले सुसज्जित खोकनालाई उनीहरूका कुचीले अझ रंगिन पारिदिए।

दक्षिण एशिया ऐतिहासिक विरासत, धार्मिक विविधता र सांस्कृतिक पहिचानमा जति धनी छ, त्यसमै पिल्सिएका महिलाको जीवन कहालीलाग्दो पनि छ। तारागाउँमा त्यसमै विद्रोहका स्वर फुकिरहेका महिला के गर्दै छन्?

प्रदर्शनीमा भारत, नेपाल, श्रीलंका, पाकिस्तान र बांग्लादेशका कलाकारले आ–आफ्ना कलामार्फत पारम्परिक लैंगिक भूमिकालाई चुनौती दिँदै महिलाको स्वायत्तता र सामाजिक संरचनाको प्रभाव उजागर गर्ने प्रयास गर्नेछन्।

प्रदर्शनीस्थल प्रायः सफा र चिटिक्क हुन्छ, तर यहाँ अस्तव्यस्त सडककै रूप दिइएको छ। भुईंमा बिच्छ्याइएको त्रिपाल बागमति बनेर बगेको छ र त्यसको दाहिने काठमाडौँ तथा देब्रे ललितपुरका खाल्डाखुल्डी सडक छन्।

ताप्लेजुङमा कालिगड अभावकै कारण झिँगटीले छाएका घर लोप हुँदै गएका छन्। झिँगटी छानाको ठाउँ आरसीसी ढलान र कर्कटपाताले ठाउँ लिँदै गएको छ।

केबलकार बनाउन मुक्कुमुलुङका रूख ढालिए, सुनकोशीका विभिन्न आयोजनाले माझीहरूको घाट नै अतिक्रमण भयो, खानी उद्योगले बस्ती उजाडिए। विनाशका यस्ता उदाहरण आर्ट काउन्सिलमा चलिरहेको प्रदर्शनीमा देख्न पाइन्छ।

नेपाल पिक्चर लाइब्रेरीको ‘सार्वजनिक जीवनमा महिला: महिलावादी स्मृतिको एक पहल’ प्रदर्शनीको देशव्यापी यात्राको पहिलो चरण कात्तिक २ देखि वीरगन्ज र जनकपुरबाट शुरू हुने भएको छ।

सुन, चाँदी र पित्तलसहितको जलप राखेर तयार गरिएको थांकामा राजा श्रङ–चङ गम्पोको कथामा जोडिएकी नेपाली राजकुमारी भृकुटीको चित्रकथा छ। तिब्बती धर्मगुरु पन्चेन लामासम्मको विवरण समेटिएको छ।