नसरल्लाहको हत्याः इजरायललाई सफलता, हिजबुल्लाह र इरानलाई चिन्ता

काठमाडौँ– शुक्रबार दक्षिणी लेबनानमा भएको इजरायली हमलामा हिजबुल्लाहका वरिष्ठ नेता शयद हसन नसरल्लाहको मृत्यु भयो। इजरायलले यसलाई महत्त्वपूर्ण उपलब्धि मानेको छ।

इजरायली डिफेन्स फोर्स (आईडीएफ)ले एक्समा लेखेको छ, “संसारलाई आतंकित पार्न अब नसरल्लाह सक्षम रहने छैनन्।” अहिले हिजबुल्लाहले उनको शवको पहिचान भइसकेको जनाएको छ। 

६४ वर्षीय नसरल्लाह विगत ३२ वर्षदेखि हिजबुल्लाहको नेतृत्व गर्दै आएका थिए। उनको मृत्यु इजरायलले हिजबुल्लाहलाई गरेको अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठूलो क्षति हो। उक्त आक्रमणमा अलि कराकीलगायत कमान्डरहरूको पनि मृत्यु भएको थियो। आइतबार फेरि इजरायली हवाई आक्रमणमा हिजबुल्लाहका मुख्य कमान्डर नबिल कौकको समेत निधन भएको छ। हिजबुल्लाहको रोकथाम सुरक्षा इकाईका कमान्डर र तिनीहरूको कार्यकारी परिषद्का सदस्य कौक इजरायलविरुद्ध आतंकवादी हमलाहरूमा प्रत्यक्ष संलग्न थिए।

यसरी इजरायली आक्रमणमा हिजबुल्लाहका वरिष्ठसहित विशेष भूमिकामा रहेका दर्जनौँ नेता मारिएका छन्। यसको पुष्टि हिजबुल्लाह पक्षले गरिसकेको छ।

इजरायलको यस आक्रामक कदमले मध्यपूर्व क्षेत्रलाई सम्भावित विनाशकारीका साथै पूर्ण स्तरको द्वन्द्वको नजिक ल्याउन सक्ने, जसमा इरान र संयुक्त राज्य अमेरिका दुवै संलग्न हुन सक्ने बीबीसीले जनाएको छ। हिजबुल्लाहले पनि इजरायल विरुद्धको लडाई जारी राख्ने बताएको छ।

“गाजा र प्यालेस्टाइनको समर्थनमा र लेबनान र यसका सम्मानित जनताको रक्षा गर्न लडाइँ जारी रहनेछ,” हिजबुल्लहले शनिबार जारी गरेको विज्ञप्तिमा भनेको छ। हमासले पनि नसरल्लाहको निधनमा शोक व्यक्त गर्दै विज्ञप्ति जारी गरेको छ। 

इजरायल र हिजबुल्लाह बीच चलिरहेको द्वन्द्वमा अब के हुन्छ मुख्यतया तीन आधारभूत प्रश्नहरूमा निर्भर गर्दछ।

हिजबुल्लाहले के गर्न सक्छ?
इजरायलसँगको युद्धमा हिजबुल्लाहले एकपछि अर्को ठूलो क्षति बेहोरेको छ। एक दर्जनभन्दा बढी कमान्डरको हत्याले यसको कमान्ड संरचना ध्वस्त पारेको छ। पछिल्लो समय पेजर र वाकीटकी विस्फोटका कारण यसको सञ्चार प्रणालीमा क्षति पुगेको छ।

यसबाहेक इजरायली हवाई आक्रमणमा हिजबुल्लाहका धेरै हतियार नष्ट भएका छन्।

मध्यपूर्व मामिलाका अमेरिकी सुरक्षा विशेषज्ञ मोहम्मद अल–बाशा भन्छन्, "हसन नसरल्लाहको मृत्युले महत्त्वपूर्ण परिणाम ल्याउनेछ। यसले संगठनमा अस्थिरता सिर्जना गर्न सक्छ र छोटो अवधिमा आफ्नो राजनीतिक र सैन्य रणनीतिहरू परिवर्तन गर्न सक्छ।" तर यो कट्टर इजरायल विरोधी संगठनले अचानक हार स्विकारेर इजरायलको सर्तमा शान्तिका लागि अगाडि बढ्ने अपेक्षा गर्नु गलत साबित हुन सक्ने उनको तर्क छ।

हिजबुल्लाहले पहिले नै लडाई जारी राख्ने वाचा गरिसकेको छ। यसमा अझै पनि हजारौँ लडाकुहरू छन्, जसमध्ये धेरैले हालै सिरियामा लडेको अनुभव लिएका छन्, र बदला लिन खोजिरहेका छन्।

तिनीहरूसँग अझै पनि मिसाइलहरूको ठूलो भण्डार छ, जसमध्ये धेरै सटीक–निर्देशित लामो दूरीका वारहेडहरू छन् जुन तेल अविव र अन्य इजरायली शहरहरूमा पुग्न सक्छ। हिजबुल्लाहले पनि इजरायली हमलाहरूमा नष्ट हुनुअघि तिनीहरूलाई छिटो प्रयोग गर्न संगठन भित्रबाट दबाबको सामना गर्नेछ। तर यदि तिनीहरूले इजरायलको हवाई प्रतिरक्षालाई हराए र आम आक्रमण गरे जसमा नागरिकहरू मारिए, इजरायलको प्रतिक्रिया विनाशकारी हुन सक्छ।

त्यसपछि इजरायलले लेबनानको पूर्वाधारमा विनाश गर्न सक्छ। यो इरानमा पनि फैलिन सक्छ।

इरानले के गर्न सक्छ?
हसन नसरल्लाहको हत्या इरानका लागि पनि हिजबुल्लाहका लागि जत्तिकै ठूलो प्रहार हो। इरानले नसरल्लाहको निधनमा पाँच दिनको शोक घोषणा गरिसकेको छ।

इरानले पनि धेरै आपतकालीन सावधानी अपनाएको छ। यसले आफ्ना नेता आयतोल्लाह अली खामेनीलाई पनि लुकाएर राखेको छ, ताकि यदि उनीमाथि आक्रमण भयो भने उनलाई बचाउन सकियोस्।

जुलाईमा तेहरानको एक गेस्ट हाउसमा हमासका राजनीतिक नेता इस्माइल हनियाको अपमानजनक हत्यापछि इरानले अहिलेसम्म कुनै प्रतिशोधात्मक कारबाही गरेको छैन। अब नसरल्लाहको हत्यापछि इरानी शासनमा रहेका कट्टरपन्थीहरूले कुनै न कुनै प्रतिक्रियाको विचार गरिरहेका छन्।

इरानसँग मध्यपूर्वमा आफ्ना सहयोगीहरूबाट भारी हतियारधारी लडाकुहरूको सम्पूर्ण संगठन छ, जसलाई ‘प्रतिरोधको अक्ष’ (एक्सिस अफ रेसिस्टेन्स) भनिन्छ।

हिजबुल्लाहबाहेक यमनमा हुथी संगठन र सिरिया र इराकमा अन्य धेरै संगठनहरू छन्। इरानले उनीहरूलाई यस क्षेत्रमा इजरायली र अमेरिकी लक्ष्यहरूमा आक्रमण बढाउन आग्रह गर्न सक्छ। तर इरानले जवाफ दिन चाहेको जस्तोसुकै विकल्प होस्, यसले जित्ने आशा गर्न नसक्ने युद्धलाई उक्साउन सक्छ।

इजरायलले के गर्ला?
इजरायलले आफ्नो निकटतम सहयोगी अमेरिकासहित १२ देशहरूको प्रस्तावित २१ दिने युद्धविरामको लागि आफ्नो सैन्य अभियान रोक्ने कुनै मनसाय स्पष्ट रूपमा राखेको छैन।

इजरायली सेनाको विश्वास छ कि अब हिजबुल्लाह यसको पछाडि छ, त्यसैले क्षेप्यास्त्रको खतरा नहटेसम्म आक्रमण जारी राख्न चाहन्छ। यस समयमा, हिजबुल्लाहको आत्मसमर्पण पनि सम्भव देखिँदैन। त्यसोभए इजरायलले भूमिमा सेना नपठाई हिजबुल्लाह आक्रमणको खतरालाई कसरी सम्बोधन गर्ला? जुन यस द्वन्द्वको पछाडि इजरायलको उद्देश्य हो।

इजरायली रक्षा बलले यस उद्देश्यका लागि सीमा नजिक आफ्नो पैदल सेनाको प्रशिक्षणको भिडियो फुटेज जारी गरेको छ। तर हिजबुल्लाहले पनि युद्धको लागि अन्तिम युद्ध प्रशिक्षण समाप्त भएको पछिल्ला १८ वर्ष बिताएको छ। यसको अर्थ लेबनानी भूमिमा युद्ध लड्नु इजरायलका लागि त्यति सजिलो देखिँदैन।

आफ्नो मृत्युअघि आफ्नो अन्तिम सार्वजनिक भाषणमा हसन नसरल्लाहले आफ्ना समर्थकहरूलाई दक्षिणी लेबनानमा इजरायलको आक्रमण ‘एक ऐतिहासिक अवसर’ हुने बताएका थिए। यसको मतलब यो हो कि आईडीएफ लेबनान प्रवेश गर्न सजिलो हुनेछ, यो गाजा जस्तै छोड्न धेरै महिना लाग्न सक्छ।

ठूलो युद्धको जोखिम कति?
कतार युनिभर्सिटीका अन्तर्राष्ट्रिय मामिलाका प्राध्यापक हसन बरारी इरान आक्रामक भएर नलागेसम्म ठूलो युद्ध नहुने बताउँछन्। लेबनानमा इजरायलको बमबारीको प्रतिक्रियामा इरानले सन्तुलन कायम राख्ने प्रयास गर्ने उनको भनाइ छ।

“एकतर्फ, इरानले लेबनानीहरूलाई समर्थन गर्ने व्यक्तिको रूपमा हेर्न चाहन्छन्, जसले लेबनानविरुद्ध इजरायली आक्रमणको मूल्य ट्याग गर्नेछ,” अलजजिरासँगको कुराकानीमा उनले भनेका छन्।

“एकै समयमा, तिनीहरू फराकिलो द्वन्द्वमा संलग्न हुन चाहँदैनन् किनभने तिनीहरू फरक रणनीति अपनाइरहेका छन्, यो एक रणनीतिक धैर्य हो, जसको मतलब तिनीहरूले पर्खनु पर्छ,” उनले भने।

-एजेन्सीहरूको सहयोगमा