इजरायल–हिजबुल्लाह द्वन्द्वको बीचमा कहाँ छ लेबनानी सेना?

इजरायल र हिजबुल्लाह बीचको वर्तमान द्वन्द्व झण्डै चार दशकदेखि एकअर्काको सामना गर्दै आएका दुई शत्रुहरूबीचको लडाइ हो। इजरायलले छिमेकी लेबनानबाट हिजबुल्लाहको खतरा हटाउन प्रतिबद्ध रहेको बताएको छ। साथै हिजबुल्लाहले पनि इजरायल लक्षीत आफ्ना आक्रमण जारी राखेको छ।

पछिल्लो ११ महिनादेखि दुवै पक्षबाट हुने दैनिक आक्रमणले यो तनावलाई थप बढाएको छ। अब इजरायलले लेबनान विरुद्ध सन् २००६ पछि पहिलो पटक जमिनबाटै कारबाही गरिरहेको छ, धेरै मानिसहरू यो सबैमा लेबनानी सेना कहाँ छ भनेर सोधिरहेका छन्।

कसले गर्छ लेबनानको सुरक्षा?
सन् १९८० को दशकमा स्थापित सिया मुस्लिम समूह हेजबुल्लाह इजरायलविरुद्ध प्रयोग गर्न इरानी सैन्य सहायतामा बनेको हो। २००६ मा इजरायलले लेबनानमा आक्रमण गर्दा हिजबुल्लाहले प्रतिवाद गर्दै इजरायली सेनालाई फिर्ता पठाएको थियो। त्यसपछि यसले भारी संख्यामा सेना भर्ती गरेर आफ्नो संख्या बढायो। २००९ को चुनावमा १० सिट जितेपछि हेजबुल्लाह एकताको सरकारमा सहभागी भएको थियो।

लेबनानको आफ्नै सेना पनि छ। तर इजरायल र हिजबुल्लाह बीचको द्वन्द्वबाट लेबनानी सेना पूर्ण रूपमा गायब भएको देखिन्छ। बरु, अमेरिका, बेलायत र अन्य देशहरूले 'आतंकवादी संगठन' घोषित गरेको हिजबुल्लाह केन्द्रमा आएको छ।

सैद्धान्तिक रूपमा, सेनाले शत्रु देशसँग लड्नुपर्छ र इजरायल औपचारिक रूपमा लेबनानको शत्रु हो। तर लेबनानी सेनासँग यस्तो द्वन्द्वको सामना गर्न आवश्यक हतियार र उपकरणको अभाव छ। यसको विपरीत, इजरायली सेना आधुनिक हतियारले सुसज्जित छ।

इजरायललाई पश्चिमी शक्तिहरूबाट आर्थिक सहयोग, अत्याधुनिक हतियारलगायत हरेक किसिमको सहयोग मिलिरहेको छ। यसबाहेक उच्च पदमा बसेका धेरै पूर्व अधिकारीका केही टिप्पणीहरूले पनि इजरायलका लागि खतरा हुन सक्ने यस्ता हतियार नराख्न अमेरिकाले कुनै पनि देशलाई दबाब दिन्छ भन्ने धारणा सिर्जना गरेको छ।

लेबनानी सेना गहिरो आर्थिक संकटमा डुबेको थियो, त्यहीबेला सन् २०२० मा बेरुतको मल गोदाममा विस्फोट हुँदा यसले लेबनानी सेनालाई झन कमजोर बनायो। त्यसपछि लेबनानी सेनाका कर्मचारीहरू आर्थिक अभावका कारण प्रभावित भए र सेनाले इन्धन जस्ता आधारभूत आवश्यकताका लागि पनि संघर्ष गर्नुपर्‍यो।

लेबनानी सेनालाई अमेरिकी सहयोग
अमेरिका, जसलाई हिजबुल्लाहले आफ्नो सबैभन्दा ठूलो शत्रु मान्दछ, लेबनानी सेनाको सबैभन्दा ठूलो धनदाता पनि हो। कुनै समय त अमेरिकाले लेबनानी सेनाका कर्मचारीहरूलाई तलब दिलाउनमा पनि योगदान दिएको थियो।

तर अब अमेरिकी सहयोग केही विशिष्ट व्यक्तिहरूलाई सवारी साधन, उपकरण र हतियार उपलब्ध गराउनमा मात्र सीमित छ। इजरायलले अमेरिकाबाट पाएको सहयोगको तुलना हुन सक्दैन।

यसैबीच, केही विश्लेषकहरूले इजरायल विरुद्ध लेबनानी सेनाको प्रभावहीनतालाई यस क्षेत्रका अन्य सेनाहरूसँग बराबरी गर्छन्।

लेबनानमा संयुक्त राष्ट्रको अन्तरिम बलमा लेबनानी सरकारको संयोजकको रूपमा काम गरेका जनरल मुनिर शाहदे भन्छन्, "लेबनानी सेना र कुनै पनि अरब देशको सेनासँग इजरायली शत्रुसँग सामना गर्ने क्षमता छैन। इजरायली सेनासँगको छापामार युद्ध, जसरी गाजामा भयो, त्यो ठीक होइन।"

लेबनानी सेनाका एक सेवानिवृत्त जनरल खलिल एल हेलो भन्छन्, "लेबनानी सेनाको भूमिका आन्तरिक स्थायित्व कायम गर्नु हो, किनकि आज लेबनानको आन्तरिक अवस्था नाजुक छ। करिब पाँच लाख लेबनानी हिजबुल्लाह समर्थकहरू हिजबुल्लाह भएको क्षेत्रमा विस्थापित भएका छन्। यदि त्यहाँ प्रतिद्वन्द्वीहरू छन् भने, यो निश्चित रूपमा बढ्दो तनावको विषय हो जुन भविष्यमा अशान्ति वा गृहयुद्धमा परिणत हुन सक्छ।"

इजरायली हवाई हमलामा हिजबुल्लाह नेता हसन नसरल्लाह मारिएपछि लेबनानी सेनाले संवेदनशील मानिने धेरै क्षेत्रमा भारी फौज तैनाथ गरेको छ। यी क्षेत्र देशका विभिन्न समूहबीच तनावको सम्भावना बढी हुने ठाउँ हुन्।

लेबनानी सेनाले पनि गत आइतबार एक विज्ञप्ति जारी गर्दै नागरिकहरूलाई राष्ट्रिय एकता कायम राख्न अपील गरेको थियो। उसले देशमा शान्ति कायम गर्न सेनाले निरन्तर प्रयास गरिरहेको जनाएको छ।

के लेबनानी सेना इजरायलसँग लडिरहेको छ?
त्यसोभए के लेबनानी सेनाको वर्तमान द्वन्द्वमा कुनै भूमिका छ? प्रभावकारी रूपमा छैन। 

सेनाले भर्खरै घोषणा गरेअनुसार मोटरसाइकललाई इजरायली ड्रोनले ठक्कर दिएको थियो र आक्रमणमा एक लेबनानी सैनिकको मृत्यु भएको थियो। यसबाहेक भविष्यमा युद्धविराम भएमा दक्षिणी क्षेत्रमा ठूलो मात्रामा सेना तैनाथ हुने सम्भावना बढेको छ। लेबनानी प्रधानमन्त्रीले पनि हालै यस्तो संकेत गरेका थिए।

तर, यी सबैका आ–आफ्नै चुनौती पनि हुनेछन्। यसका लागि थप सिपाही चाहिन्छ र त्यसका लागि थप पैसा चाहिन्छ। लेबनानी सेनासँग त्यो छैन।

–बीबीसीबाट