क्यानडाको नयाँ प्रधानमन्त्री बन्न लागेका मार्क कार्नी को हुन्?

काठमाडाैँ– अर्थशास्त्री तथा 'बैंक अफ क्यानडा' र 'बैंक अफ इंग्लयान्ड'का पूर्वगभर्नर रहिसकेका मार्क कार्नी अब क्यानडाको नयाँ प्रधानमन्त्री बन्ने भएका छन्। आइतबार सम्पन्न चुनावमा सत्तारुढ लिबरल पार्टीको नेता बनेका उनी प्रधानमन्त्रीको रूपमा जस्टिन ट्रुडोको उत्तराधिकारी घोषित भएका हुन्।

आफ्नै पार्टीभित्रबाट राजीनामा दिन बढ्दो दबाबको सामना गर्नुपर्दा ट्रुडोले नौ वर्ष प्रधानमन्त्रीको रूपमा सेवा गरेपछि जनवरीमा राजीनामा दिएका थिए। त्यसयता ट्रडोको उत्तराधिकारी को हुने भन्नेबारे अनेक टीकाटिप्पणी हुँदैआएको थियो।

उत्तराधिकारीको चुनावी दाैडमा प्रमुख तीन जना थिए। पूर्वअर्थमन्त्री क्रिस्टिया फ्रिल्यान्डलाई बलियो दाबेदार मानिएको थियो। तर ५९ वर्षीय कार्नीले पार्टी सदस्यहरूले गरेको मतदानबाट पूर्वअर्थमन्त्री फ्रिल्यान्डलाई हराउन ८६ प्रतिशत मत प्राप्त गरे।

अर्थशास्त्रीका रूपमा कार्नीको लामो अनुभव र क्षमताका कारण क्यानडाले अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको आक्रामक नीतिहरूबाट मुक्त हुने आशा गरेको छ। ट्रम्पले बारम्बार क्यानडालाई अमेरिकामा अवैध आप्रवासनको लागि दोष दिँदै आएका छन्। क्यानडालाई ५१औँ राज्यमा परिणत गर्ने र क्यानेडियाली आयातमा चर्को शुल्क लगाउने धम्की दिने गरेका छन्। यसरी लामो समयदेखिको सहयोगी अमेरिकासँग क्यानडा व्यापार युद्धको प्रतिकूल परिस्थितिमा धकेलिँदै गएको बेला क्यानडामा कार्नीले पदभार ग्रहण गर्नेछन्। त्यसैले पनि तत्कालको लागि कार्नीको सबैभन्दा ठूलो मुद्दा भनेकै अमेरिकासँग क्यानडाको बिग्रँदै गएको सम्बन्ध नै हो‍।

"हाम्रो देशले कालो दिनको सामना गरिरहेको छ जुन त्यस्तो देशबाट आएको छ जसलाई हामी अब विश्वास गर्न सक्दैनौं," प्रमुख नेतामा निर्वाचित भएपछि ट्रम्पलाई सन्देश दिँदै कार्नीले भने, "अमेरिकीहरूले हामीलाई सम्मान नगरेसम्म अमेरिकी सामानहरूमा पारस्परिक कर लगाउन जारी राख्छाैँ।"

यसका साथै आउँदो अक्टोबरतिर हुने अर्को संघीय चुनावमा पार्टीको नेतृत्व गर्नेछन्। तर उनले हाल मतदानमा अग्रता लिइरहेको कन्जरभेटिभ पार्टीबाट कडा प्रतिस्पर्धाको सामना गर्ने सम्भावना छर।

मार्क कार्नी को हुन्?
मार्क कार्नीको जन्म सन् १९६५ मार्च १६ मा क्यानडाको उत्तर-पश्चिममा रहेको फोर्ट स्मिथमा भएको थियो। यद्यपि, उनको शुरूआती जीवन अल्बर्टाको एडमन्टनमा बित्यो। मार्कका आमाबाबु दुवै स्कूल शिक्षक थिए। यस्तो अवस्थामा, उनी शुरूदेखि नै पढाइमा धेरै राम्रो थिए।

मार्क कार्नीले २००४ मा क्यानाडाली वित्त विभागमा पनि काम गरे। अर्थशास्त्रको क्षेत्रमा आफ्नो दक्षता देखाएपछि उनलाई २००७ मा बैंक अफ क्यानडाको गभर्नर बनाइएको थियो। भनिन्छ, २००७ को अन्त्यतिर जब विश्वभर आर्थिक उथलपुथल शुरू भयो, मार्क कार्नीलाई पहिले नै आसन्न खतराको बारेमा थाहा थियो। यसकारण उनले क्यानडाको मौद्रिक नीतिलाई कडा बनाउन थाले। विश्व आर्थिक मन्दीमा डुबेको बेला २००८ मा कार्नीले क्यानडाको केन्द्रीय बैंकको नेतृत्व गरेका थिए। उनको व्यवस्थापन कौशललाई क्यानडामा यति उच्च सम्मान गरिएको थियो कि उनी २०१३ मा बैंक अफ इंग्ल्यान्डको गभर्नर नबन्दासम्म क्यानडाको गभर्नर नै रहे।

मार्क कार्नीको एउटा उपलब्धि भनेको बैंक अफ इंग्ल्यान्डको ३०० वर्षभन्दा बढीको इतिहासमा उनी पहिलो गैर-ब्रिटिश गभर्नर हुनु हो। यद्यपि, उनले यो पद त्यस्तो समयमा पाएका थिए जब बेलायतमा ब्रेक्जिट अर्थात् बेलायतको अर्थतन्त्रलाई युरोपेली संघबाट अलग गर्ने माग व्यापक रूपमा उठिरहेको थियो। बेलायतमा बदलिँदो राजनीतिक समीकरणका बीचमा कार्नीले ब्रेक्जिटको बाटो मात्र खुला गरेनन्, बेलायती अर्थतन्त्रलाई मन्दीको डंकबाट पनि बचाए। यसका लागि कार्नीले बैंक अफ इंग्ल्यान्डका धेरै नीतिहरू परिवर्तन गरे। 

मार्च २०२० मा, बैंक अफ इंग्ल्यान्डमा कार्नीको कार्यकाल समाप्त हुन लागेको बेला, विश्व अर्को संकटमा पर्‍यो। यो कोरोनाभाइरस महामारी थियो, जसका कारण धेरै देशहरूले प्रतिबन्धहरू घोषणा गरे र आर्थिक गतिविधिहरू रोकिए। यद्यपि, कार्नीले पद छोड्नुअघि बैंक अफ इंग्ल्यान्डको प्रमुखको रूपमा आफ्नो अन्तिम निर्णय लिए र बैंकको ब्याजदर ०.५ प्रतिशतले घटाए। यो सानो कदमको उद्देश्य बेलायतलाई महामारीको कारणले भएको आर्थिक कमजोरीबाट जोगाउनु थियो।

मार्क कार्नीको राजनीति
मार्क कार्नीले अर्थशास्त्रको क्षेत्रमा ठूलो उपलब्धि हासिल गरेका छन्। यद्यपि, उनी राजनीतिको क्षेत्रमा अपरिचित भने छैनन्। सन् २०१२ मा क्यानडाका प्रधानमन्त्री स्टीफन हार्परले उनलाई अर्थमन्त्रीको प्रस्ताव गरेका थिए। सन् २०१३ मा लिबरल पार्टीको नेतृत्वको चुनाव हुँदा पनि कार्नीको नाम चर्चामा आएको थियो। यद्यपि, उनले त्यसलाई पनि अस्वीकार गरे। 

गत वर्ष सेप्टेम्बरमा, जब क्यानडाको ट्रुडो सरकार आफ्नो आर्थिक नीतिहरूले घेरिएको थियो, प्रधानमन्त्रीले कार्नीलाई लिबरल पार्टीको आर्थिक विकास कार्यदलको प्रमुख बनाए। त्यसपछि, जब क्यानडाली अर्थमन्त्री क्रिस्टिया फ्रिल्यान्डले ट्रुडो मन्त्रिपरिषदबाट राजीनामा दिइन् कार्नीले उक्त पद लिने अनुमान गरिएको थियो।

–एजेन्सीहरूको सहयोगमा