अन्तरजातीय विवाहको चोट खेप्दै मनिका परियार, घरबाट निकालिएको गुनासो

गोरखा– असारको हपहपी गर्मी, एउटा ढोका मात्र भएको, बिनाझ्यालको एक कोठे टहरो। जस्ताले छाएको होचो अनि साँगुरो खोपीभित्र घामको रापले उखरमाउलो गर्मी छ। सकसलाग्दो यो 'कालकोठरी'भित्र खलखल पसिना काढ्दै ओत लागेकी छन्, महिना दिनकी सुत्केरी मनिका परियार र उनका नवजात शिशु। आफ्नो नाममा नङमा लाउने माटो पनि नभएको उनी काकी नाता पर्ने पार्वती परियारले ओत लाग्न दिएको यो टहरोलाई सुविधासम्पन्न दरबार मान्न बाध्य छिन्।

सहिदलखन गाउँपालिका–१ बक्राङ समिडाँडाकी २१ वर्षीया मनिकाको आशा र भरोसाको त्यान्द्रो एक महिने छोरा यही टहरोभित्र हुर्कँदै छ। जुन शिशु गर्भमा आएदेखि आफू पतिबाट र घरबाट लखेटिइन्, माइतीबाट पनि एक्लिइन्, उनै शिशुलाई उनले गत जेठ १० गते गोरखा अस्पतालमा जन्माएकी थिइन्।

“अनि बाबुको नाम चाहिँ के राखिदिनुभयो त?,” यो प्रश्नले मनिकालाई झन भारी चोट दियो। उत्तर दिन नसकेर छाँगाबाट खसेजस्तै भइन् र फेरि सम्हालिँदै भनिन्, ‘खोइ दिदी, बाबु एक महिनाको भइसक्यो तर नाम के राख्ने केही सोचेकी छैन। न्वारन गरेको भए पो नाम राख्नु।” मनिकाले २०८० साल मंसिरमा धादिङको गजुरी गाउँपालिका–२ छेपाङका २३ वर्षका मिलन श्रेष्ठसँग बिहे गरेकी थिइन्।

अन्तरजातीय विवाह भएकाले मिलनको घर परिवारले सहजै स्वीकार गर्ला भन्ने आशा मनिकालाई थिएन। “तपाईं नेवारको छोरो, म दमाइकी छोरी। तपाईंको घरपरिवारले मान्दैन, नबोलौँ भन्थेँ म। उ (मिलन) भने साह्रै जिद्दी, मलाई फकाएर, घुक्याएर अनि एकपटक त तीन तले घरको छतबाट हाम्फालेर माया जालमा फँसायो,” मनिकाले भनिन्, “जीवनमा कहिले कसैको माया नपाएकी म, उसको कुरामा सजिलै फँसिहालेँ। उसले मलाई घरमा बाहुनी हो भनेर धुमधामले भित्र्यायो। इष्टमित्र, छरछिमेक बोलाएर भोजभतेर पनि गर्‍यो। मैले नढाटौँ भनेकी थिएँ तर उसले बिहे भइसकेपछि जसरी पनि मान्छन्, चिन्ता नगर भन्थ्यो। मैले पनि उसले भनेजस्तै गरेँ।”

बिहेपछि उनीहरू चितवनको कार्यथलो फर्किएका थिए। उनीहरू दुवैजना चितवनको भरतपुर महानगरपालिका–१ गोद्राङस्थित कोकाकोला फ्याक्ट्रीमा काम गर्दथे। “हामी चितवन आएपछि मिलनको घरमा मेरो जात थाहा भएछ। मिलनको आमा–बाले हामीलाई फोन गरेर तिमीहरू मर्‍यौँ, अब यहाँ नआउनु भन्नुभयो। त्यसपछि उसको घर जाने कुरै भएन,” मनिकाले भक्कानिँदै भनिन्। उनलाई आज पनि त्यही ग्रहण लागेका दिनहरूको याद आयो।

विसं २०७५ मा १४ वर्षको उमेरमा गाउँको एकजना चिनेजानेको दिदीको पछि लागेर चितवन पसेकी थिइन। उनै दिदीले मनिकालाई कोक फ्याक्ट्रीमा काम लगाइदिएकी हुन्। उनी भन्छिन्, “म गाउँको महेन्द्रशक्ति माविमा पढ्थेँ। आठ कक्षामा फेल भएँ। सँगैको साथीहरू माथिल्लो कक्षा पुगे। म लाज लागेर पढ्न गइनँ। मेरो घरको आर्थिक अवस्था पनि राम्रो थिएन, अभावै अभाव थियो। त्यसैले दुईचार पैसा कमाउँछु भन्ने सोचेर चितवन पसेकी थिएँ।”

कोक फ्याक्ट्रीमा काम गर्ने क्रममा उनको मिलनसँग भेट भयो। सँगै काम गर्ने क्रममा उनीहरू नजिकिन थाले। “काम गर्दै जाँदा चिनजान भयो। एकदिन, दुईदिन बोल्दै जाँदा ऊ मसँग धेरै नै नजिक हुन थाल्यो, पछिपछि त बिहे नगरे आत्महत्या गर्छु भन्दै धम्की दिन थाल्यो,” उनले भनिन्, “म सानो मान्छे, अभावै अभावमा हुर्किएको, घरपरिवारबाट पनि माया नपाएकी। उसले त्यस्तो गर्दा माया गर्छ होला नि त भन्ने लाग्यो। फ्याक्ट्रीमा काम गर्ने अरु दिदीबहिनीले पनि यो त पागल छ तेरो लागि, केही गरिहाल्यो भने गाल पर्छ भन्थे त्यसैले, पनि बिहे गरेकी हुँ।”

मनिका र मिलनले काम गर्ने कोक फ्याक्ट्रीले गत वर्ष चैतमा उनीहरूसँगै अरु थुप्रै कर्मचारीलाई कामबाट हटायो। चितवनको ठाउँ, बिना काम दुईजना कोठामा बस्न खान समस्या भएपछि उनीहरू वैशाख (२०८१)मा रोजगारीको खोजीमा काठमाडौँ पुगे। काठमाडौँमा मिलनले मासु पसलमा काम पाए। मनिका भने सानोतिनो कामको खोजीमा थिइन्। 

“काम खोज्दै थिएँ, मंसिरमा बच्चा बस्यो। मेरो सोच त बच्चा नराख्ने नै थियो। उमेर पनि धेरै भाको छैन, दुई जनाको राम्रो कमाइ छैन। खाने बस्ने ठेगान पनि थिएन,” उनले भनिन्, “मिलनले भने जसरी पनि पछि पाउनु परिहाल्छ। बच्चा राख्नी भन्यो। उसैको करले बच्चा राखेँ। जसोतसो दुःख गरेर बच्चा हुर्किएला भन्ने सोचेर हामीले बच्चा राखेका थियौँ।” गर्भवती भएपछि मनिकालाई डेंगीको संक्रमण भयो। डेंगीले धेरै नै थलिएपछि डाक्टरले गाउँमा गएर बस्न सुझाव दिएको उनको भनाइ छ। 

“डेंगी लागेपछि काठमाडौँ बस्न गाह्रो भयो मलाई, गजुरी जाने कुरै भएन त्यसैले यहीँ माइतमा आएर बसेँ। मिलनलाई उतै काम गर्नु भनेर म यता आको। पछि त, ऊ पनि काम छाडेर मैसँग आयो,” उनले भनिन्। दुवैजना बक्राङ आएर बसेको केही समयपछि उनले मिलनलाई काम गर्न झापा पठाइन्। बक्राङकै दाजुभाइहरूसँग पैसा सरसापटी गरेर मिलनलाई काम गर्न झापा पठाएको उनी बताउँछिन्।

“यहाँ गाउँमा खासै काम पाइन्न। बच्चा जन्मिएपछि पैसा चाहिन्छ भनेर मिलनलाई गएको पुसमा यतै गाउँको दाजुभाइमार्फत झापा पठाएँ। त्यतिबेला मसँग मोबाइल थिएन। मिलन झापा गएपछि हाम्रो खासै फोन सम्पर्क पनि भएन। उता गएपछि ऊ धेरै परिवर्तन भएछ,” त्यसपछि सुरू भएको कालो दिनको स्मरण गर्दै उनले भनिन्, “ऊ झापा गएपछि गाउँका दिदीहरूले तेरो बुढाले फेसबुकमा अरू केटीको फोटो हालेको छ भन्न थाले। मैले पनि अरुसँग मोबाइल मागेर हेरेँ। फोन गरेँ तर उसले मसँग झगडा मात्र गर्न थाल्यो। मैले धेरै नै बोलाएपछि बल्लबल्ल फागुनको १६ गते यहाँ आयो। मेरो लागि मर्न तयार भएको मिलन थिएन, यतिबेला अर्कै भइसकेको रहेछ। उसको चारपाँच दिन बसाईमा हामीबीच सय पटक झगडा भयो। त्यसपछि ऊ निस्केर गयो, त्यसयता उसको कुनै खबर छैन।”

यति कुरा गर्दासम्म मनिकाको आँखामात्र आँसुले भिजेका थिएनन्, गालामा डाम पार्दै छातीतिर गुडुल्किरहेका थिए। उनका अनुसार मिलन गएको फागुनमा आउँदा आमाले घरमा बोलाको छ भनेर निस्केका थिए। मिलन गएको केही दिनपछि मनिकाको काकी पार्वतीलाई मिलनको गाउँले भाइको फोन आयो। फोन गर्ने मान्छेले मिलनले घरमा अर्को केटी लिएर आएको खबर दिएको मनिकाले बताइन्।

“यहाँबाट गएपछि पहिलाको बुढीले छोडेर गई भन्दै फेरि अर्को केटी घर लगेछ। दोस्रो केटी पनि अर्कै जातको लगेपछि दुवै जनालाई घरबाट लखेटिदिएको रे भन्ने उसको गाउँको एक जना भाइबाट थाहा भयो,” मनिकाले गहभरि आँसु पार्दै भनिन्, “मेरो पेटमा उसको बच्चा छ अनि, उ चाँहि यो सबै गर्दै हिँडेको छ भन्ने थाहा पाएपछि म छाँगाबाट खसेजस्तै भएँ। यो सबै सुन्ने बित्तिकै म केही नसोची काकीसँग १००सापट मागेर खैरेनी पुगेँ। पैसा थिएन, गहनाको नाममा एउटा चाँदीको सिक्री र सानो चाँदीको औँठी थियो। खैरेनीमा त्यही बेचेँ। मसँग फोन पनि थिएन त्यसैले खैरेनीबाट मामाको छोरीलाई लिएर गजुरी गएँ।”

त्यहाँ पुगेर उनले दिदीको फोनबाट मिलनलाई फोन म्यासेज गरिन् तर उठेन। उनी कहाँ जाने के गर्ने भनेर रनभुल्लमा परिन्। गजुरीमा रहेको पुलिसचौकीमा उजुरी दिन गइन्। तर त्यसको लागि पनि पैसा लाग्नेरहेछ भन्ने उनले थाहा पाइन्। उनीसँग फर्किनको लागि मात्र पुग्ने पैसा थियो। प्यास लागेर घाँटी सुक्दा पनि पानी किनेर खाने पैसा थिएन।

“पेटमा बच्चा छ, गाडीमा अरुले पानी खाको देखेर थुक निल्दै गजुरीबाट खैरेनी फर्कियौँ। सिक्री बेचेको पैसाले दिदी र मलाई आउन जान मात्र ठिक्क भयो। खैरेनी आएर एकरात मामाघर बसेँ। मनको पीडा कसलाई सुनाउनु, भोलिपल्ट घर फर्किएँ। कुकुरले नपाएको दुःख पाउनु भनेको यसलाई नै भन्छ होला है,” यति भनिरहँदा उनको भक्कानो फुटिसकेको थियो।

मिलन सम्पर्कविहीन भएपछि उनलाई गाउँका दिदीबहिनीहरूले यस्तो अवस्थामा छस् पक्कै आउँछ होला भन्दै सान्त्वना दिन्थे। “मिलन सम्पर्कविहीन भएको पनि तीन महिना बितिसक्यो। यसबीचमा मैले जे जति दुःखकष्ट भोगेँ त्यो सम्झँदा अब मलाई कोही चाहिन्न जस्तो लाग्छ,” उनी भन्छिन्, “जेठ ६ गतेको मिति थियो मेरो। तर, बच्चा पाउने सुरसार भएन। ९ गते बिनापैसा गोरखा अस्पतालमा भर्ना हुन गएँ। बच्चा पनि छ घण्टा अड्कियो। बल्लतल्ल बच्चा त जन्मियो। तर, बच्चालाई जन्डिस र थाइराइड देखिएछ। मलाई गोरखा अस्पतालमा राखेर बच्चालाई थप उपचार गर्न भरतपुर सरकारी अस्पताल लग्यो। बच्चालाई भरतपुर अस्पतालमा तीन दिन एनआईसीयूमा राख्यो। मेरो उपचार, बच्चाको उपचार, सुत्केरी हुँदाको सबै खर्च खानापिना अहिलेसम्म सबै सहयोग जुटाएको पैसाले जसोतसो धानेको छु। गाउँको शिव विक (दाइ) र मन्दिरा विक (भाउजू)ले सबै सहयोग गर्नुभयो। गाउँमा अरुले पनि सहयोग जुटाएर सबै उपचार खर्च टारेको छु।”

श्रीमान‍्को साथको खाँचो हुँदा एक्लै परेकी मनिकालाई अब कसैसँग कुनै आशा छैन। “यस्तो अवस्थामा छोडेर जाने पापीसँग के आशा राख्नु? मेरो लागि त मरिसक्यो ऊ। अब आएर छोरालाई नाम दिए, उसको हकअधिकार दिलाइदिए हुन्छ। मचाहिँ अब यस्तै हो, आमाको अभाव बुझेकी छु। दुःखसुख गरेर बाबुलाई ठूलोमान्छे बनाउनु नै मेरो जीवनको लक्ष्य छ,” उनले भनिन्। 

“के बनाउने लक्ष्य छ नि बाबुलाई?,” थोरै हाँस्दै मनिकाले भनिन्, “अञ्जानमा सम्बन्ध भयो, भविष्य पनि जानेको छैन त्यसैले उसको बाउ नआए पनि नाम अञ्जन राखिदिन्छु। के बन्छ त अब उसको भाग्यको कुरो हो, जे होस् यसको बाउ जस्तोचाहिँ नहोस्। असल, ठूलो मान्छे होस्।”

मनिका आफू सात वर्षको हुँदा आमा बितेको बताउँछिन्। “आमाको त केही सम्झना नै छैन। बुबा इन्डियातिर हुनुहुन्थ्यो आमा बित्दा। भाइ जम्मा दुई वर्षको थियो। म र भाइलाई हजुरआमाले हुर्काउनुभएको हो,” उनले भनिन्, “आमा बितेको धेरै वर्षपछि मात्र बुबा घर आउनुभयो। बुबाले दोस्रो बिहे त गर्नुभएन तर हाम्रो हेरविचार पनि गर्न सक्नुभएन। गाउँमा यस्तै त हो। पैसाको अभाव, फेरि बुबा बूढो हुनुहुन्छ अरूले जस्तो काम पनि गर्न सक्नुहुन्न।”

बुबाले आफू आठ कक्षामा पढ्दापढ्दै पढाइ छोड्दा, चितवनमा काम गर्न जाँदा, कलिलो उमेरमै बिहे गर्दा र अहिले बच्चा जन्माउँदा समेत केही नभनेको मनिका सुनाउँछिन्। 

“बुबाले त केही भन्नुहुन्न, धेरै बोल्नु पनि हुन्न। त्यही भएर नै म र मेरो १९ वर्षको भाइ अहिले अलपत्र परेका हौँ। भाइ पनि अहिले पोखरातिर गाको छ पढाइ छाडेर। तर, बुबालाई केही मतलब हुन्न। सायद आमा भइदिएको भए हामीलाई सम्झाउनुहुन्थ्यो होला, मेरो यस्तो अवस्था आउँदैन थियो होला। यदि यही अवस्थामा पनि आमा भइदिएको भए मेरो स्याहारसुसार गर्नुहुन्थ्यो होला,” गहभरि आँसु पार्दै मनिकाले भनिन्।

दुःखको रहरमा पौडिएर हुर्केको अहिले झन ठूलो दुःखको सागरमा डुब्नुपरेको दुखेसो गर्दै उनले भनिन्, “मेरो जिन्दगी हाँडीबाट उछिट्टिएर भुंग्रोमा परेको माछोझैँ भयो।”

–प्रतीक्षा आले/रासस