थाइल्यान्ड-कम्बोडियाको विवादित सीमा क्षेत्रमा सेनासँग झडप हुँदा १२ जनाको मृत्यु

थाइल्यान्ड र कम्बोडियाको विवादित सीमा क्षेत्रमा भएको झडपमा कम्तीमा १२ जनाको मृत्यु भएको थाई अधिकारीहरूले बताएका छन्। यो घटनाले दुई दक्षिणपूर्वी एशियाली छिमेकीबीचको एक शताब्दीभन्दा पुरानो सीमा विवादलाई थप गम्भीर मोडमा पुर्‍याएको छ।

थाई सेनाका अनुसार मृत्यु हुनेमध्ये ११ जना सर्वसाधारण र एक जना सैन्य कर्मचारी रहेका छन्। घाइते हुनेको संख्या पनि धेरै रहेको बताइएको छ। मृतकहरू थाइल्यान्डका सुरिन, उबोन रत्चाथानी र श्रीसाकेत प्रान्तका बासिन्दा हुन्, जसमा ८ र १५ वर्षका बालबालिका पनि समावेश छन्। कम्बोडियाले भने अहिलेसम्म कुनै हताहतको पुष्टि गरेको छैन।

बिहीबार बिहान दुवै पक्षले एकअर्कालाई द्वन्द्व शुरू गरेको आरोप लगाउँदै गोली हानाहान गरेका थिए। यो झडप तीव्र रूपमा बढ्दै जाँदा, थाइल्यान्डले कम्बोडियालाई रकेट प्रहार गरेको आरोप लगायो भने बैंककले कम्बोडियाली सैन्यलक्ष्यमा हवाई हमला गर्‍यो।

यस घटनापछि थाइल्यान्डले कम्बोडियासँगको आफ्नो सबै सीमा बन्द गरेको छ। यता, कम्बोडियाले थाइल्यान्डसँगको आफ्नो सम्बन्धलाई 'डाउनग्रेड' गर्दै थाई सेनाले "अत्यधिक बल प्रयोग गरेको" आरोप लगाएको छ।

दुवै देशले सीमा नजिकका आफ्ना नागरिकलाई सुरक्षित स्थानमा जान आग्रह गरेका छन्। थाइल्यान्डले ४० हजारभन्दा बढी नागरिकलाई सुरक्षित स्थानमा सारेको छ। कम्बोडियाली सीमा नजिकै थाइल्यान्डको बुरिराम प्रान्तका बासिन्दा सुतियान फिवचानले बीबीसीलाई बताएअनुसार लडाइँ साँच्चै गम्भीर भएकाले उनीहरू खाली गर्ने क्रममा छन्।

थाइल्यान्ड र कम्बोडियाले घटनाको कारणबारे फरक-फरक धारणा राखेका छन्। थाइल्यान्डले कम्बोडियाको सेनाले सीमा नजिकै थाई सेनाको निगरानी गर्न ड्रोन तैनाथ गरेपछि घटना शुरू भएको दाबी गरेको छ। तर, कम्बोडियाले थाई सैनिकले सीमानजिकै रहेको खमेर-हिन्दू मन्दिरमा पहिलेको सम्झौता उल्लंघन गर्दै अगाडि बढेपछि द्वन्द्व शुरू भएको बताएको छ।

यो विवाद सय वर्षभन्दा अघि फ्रान्सेली कब्जापछि दुई राष्ट्रको सीमा कोरिएपछिको हो। सन् २००८ मा कम्बोडियाले विवादित क्षेत्रमा अवस्थित ११औँ शताब्दीको मन्दिरलाई युनेस्कोको विश्व सम्पदास्थलको रूपमा दर्ता गर्ने प्रयास गर्दाताका नै दुवै देशको सम्बन्ध चिसिएको थियो। त्यसयता भएका छिटफुट झडपमा दुवै पक्षका सैनिक र नागरिक मारिएका छन्।

पछिल्लो तनाव भने गत मे महिनामा एक कम्बोडियन सैनिकको मृत्यु भएपछि बढेको हो। यो तनावले यी देशबीचको सम्बन्धलाई एक दशकभन्दा बढी समययताकै सबैभन्दा तल्लो बिन्दुमा पुर्‍याएको छ। विगत दुई महिनामा, दुवै देशले एकअर्कामाथि सीमा प्रतिबन्ध लगाएका छन्। कम्बोडियाले थाइल्यान्डबाट फलफूल र तरकारी लगायतका आयातमा प्रतिबन्ध लगाएको छ र बिजुली तथा इन्टरनेट सेवा आयात गर्न बन्द गरेको छ। दुवै देशले हालैका हप्तामा सीमामा सेनाको उपस्थिति पनि बढाएका छन्।

थाइल्यान्डका कार्यवाहक प्रधानमन्त्री फुम्थम वेचायचाईले कम्बोडियासँगको यो विवाद ‘नाजुक’ रहेको र यसलाई सावधानीपूर्वक तथा अन्तर्राष्ट्रिय कानून अनुरूप सम्बोधन गरिनुपर्ने बताएका छन्। कम्बोडियाली प्रधानमन्त्री हुन मानेटले आफ्नो देशले विवाद शान्तिपूर्ण रूपमा समाधान गर्न चाहेको बताए तापनि, उनले ‘सशस्त्र आक्रमणविरुद्ध सशस्त्र बल प्रयोग गरेर प्रतिक्रिया दिनु’बाहेक ‘कुनै विकल्प नभएको’ उल्लेख गरे।

यसैबीच, चीनले कम्बोडिया र थाइल्यान्डबीचको द्वन्द्वप्रति ‘गहिरो चिन्ता’ व्यक्त गरेको छ। चीनको विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता गुओ जियाकुनले दुवै पक्षले संवाद र परामर्शमार्फत समस्याको उचित समाधान गर्ने आशा व्यक्त गरेका छन्। उनले असल छिमेकी भावना र मतभेदलाई उचित तरिकाले व्यवस्थापन गर्नु दुवै पक्षको दीर्घकालीन हितमा हुने बताए।

चीन कम्बोडियाको लामो समयदेखि कट्टर सहयोगी र अर्बौं डलरको लगानीकर्ता पनि हो। चीनले यस द्वन्द्वमा ‘निष्पक्ष र निष्पक्ष स्थिति’ अपनाउने गुओले बताएका छन्। उनले बेइजिङले शान्ति र संवाद प्रवर्धन गर्न र परिस्थितिलाई सहज बनाउन रचनात्मक भूमिका खेल्न सक्दो प्रयास गर्ने बताए।