दशैँले छोएन वनहराका भूमिहीनलाई

कञ्चनपुर– दशैँ घरआँगनमै आएको छ। मीठो मसिनो खाने, नयाँ लुगा लगाउने सबैलाई रहर हुन्छ। तर, कञ्चनपुरको पूर्वपश्चिम राजमार्ग नजिकैको शुक्लाफाँटा नगरपालिका–११ को वनहरा शिविरमा बसोबास गर्दै आएका भूमिहीन परिवारका लागि त्यो रहर सपना बनेको छ।

दुई छाकको खाना जुटाउनै संघर्ष भइरहेको अवस्थामा दशैँले शिविरवासीको पीडा झन् थपिदिएको छ।

शिविरमा बस्दै आएकी ६५ वर्षीया माथुदेवी दमाईंले मजदुरीले साँझ बिहानको छाक टार्नै कठिन रहेको बताइन्। “कमाइ खाने जग्गा छैन, उमेर पनि ढल्किँदै छ, सधैँ मजदुरी पाइँदैन, हप्तामा एक दिन गर्ने मजदुरीले साँझ बिहानको छाक टार्नै कठिन छ,” उनले भनिन्, “दशैँमा मीठोमसिनो खाने, नयाँ लुगा लगाउने रहर त छ एकसुको पैसो छैन आश मानेर के पो हुन्छ र हाम्रा दिन यसैगरी बित्ने भए।”

वनहरा शिविरमा अहिले बुढापाका, महिला र बालबालिका मात्र छन्। युवा मजदुरीका लागि भारततर्फ गएका छन्। दशैँ भए पनि फर्किएका छैनन्। शिविरवासी देउमती देवी बोहराले भनिन्, “कमाई नभएकाले तिहारमा फर्किन्छु भन्ने खबर गरेका छन्, यसपालि दशैँ खल्लो हुने नै भयो।”

शिविरका बालबालिका र वृद्धवृद्धा बिरामी पर्दा स्वास्थ्य चौकीसम्म लैजाने मान्छेसम्म नपाइने अवस्था छ। “नयाँ लुगा किनेको वर्ष दिनभन्दा बढी भयो, मीठो मसिनो खानु त टाढाको कुरा भयो, बिहान साँझको छाक जुट्यो भने ठूलो कुरा हुन्छ,” उनले भनिन्। 

वनहरा नदी किनारमा टालटुल गरेर बनाइएका झुपडीमाथि राखिएका त्रिपाल दातृ निकायले उपलब्ध गराएका हुन्। तर, त्रिपालभित्र गर्मी असह्य हुने भएकाले धेरै परिवार राति पुलमुनि सुत्न बाध्य रहेको स्थानीय रञ्जित रावतले बताए। “कोही डोरीको खटिया राखेर सुत्छौँ, कोही भुइँमै बोरी ओछ्याएर, लामखुट्टेले रातभर टोकेर निन्द्रै पर्दैन, ओढ्ने–बिछ्याउने छैन, जसोतसो रात काट्छौँ,” उनले भने। 

दुई महिनाअघि बाढीको त्रासले राजमार्ग किनारमा सरेका परिवार फेरि पुरानै ठाउँमा फर्किएका छन्। तर, समस्या उस्तै छ। अर्का स्थानीय दलबहादुर बोहराले भन्छन्, “पुलमुनि सुत्दै आएको वर्षौं भयो, तर हाम्रोबारेमा सोच्ने कोही छैन, झुल, त्रिपाल र टर्चको व्यवस्था गरिदिन वडादेखि नगरपालिकासम्म धायौँ, सुनुवाइ भएन।”

शुरूमा जनप्रतिनिधिले समस्या समाधान गर्ने आश्वासन दिए पनि अहिले मौन बसेको उनीहरूको गुनासो छ। “अब त माग्न जानै छाडेका छौँ,” उनले भने। वनहरा शिविरमा बसोबास गर्ने २८ परिवारले भूमि समस्या समाधान आयोगमार्फत जग्गा र आवासका लागि निवेदन दिएका छन्। बसोबासको टुंगो भने लागेको छैन।

झन्डै दुई दशकदेखि भूमिहीन परिवार वनहरामा झुपडीमा बस्दै आएका छन्। हरेक वर्षजस्तै यसपालिको दशैँले भूमिहीन परिवारको जीवनमा खुशीभन्दा पीडाको घाउ बोकेर आएको छ।