बर्सेनि हात्ती, गैँडालगायत जनावरको आक्रमणबाट भन्दा धेरै मानिसको मृत्यु सर्पदंशबाट हुन्छ। तर चिकित्सक नै उपचारमा अभ्यस्त नहुँदा र सर्पदंश केन्द्र पुर्‍याउन ढिला हुँदा धेरै बिरामीको ज्यान बाटोमै जान्छ।

योजनाअनुसार काम भएको भए नारायणघाट–बुटवल खण्ड तीन वर्षअघि नै चार लेनको (दाउन्ने खण्ड १३ किमि तीन लेन) भइसकेको हुन्थ्यो। तर आगामी साउनमा चौथो पटक ठेक्काको समय थप्नुपर्ने अवस्था छ।

स्कुलमा गरिने ‘बुलिङ’, पारिवारिक सम्बन्ध, एक्लोपना, सामाजिक सञ्जालबाट बन्ने सम्बन्धलगायत कारण बालबालिकाले आत्महत्या गरिरहेका छन्। अभिभावकले कुरा सुनिदिँदा मात्र पनि बालबालिका जोगिन सक्छन्।

काठमाडौँका पसलमा हुम्ला, जुम्ला, बझाङलगायत जिल्लाका अर्गानिक दाल, चामल, जौ, कोदो, फापर भन्दै बेचिन्छ। के बिक्रीका लागि राखिएका सबै खाद्य सामग्री अर्गानिक हुन्? उपभोक्ताले कसरी चिन्ने?

विगत १० वर्षमा मनसुनजन्य विपद्का कारण २ हजार ३१७ जनाको ज्यान गयो, ४१९ जना बेपत्ता छन्। गत वर्ष मात्र बाढी र पहिरोमा परी ४९५ जनाको ज्यान गयो, ६६ जना बेपत्ता छन्।

बर्सेनि सडकमा हुने दुर्घटनामा कलिला बालबालिकाको मृत्यु र घाइतेको आँकडा झट्ट हेर्दा भवितव्य जस्तो लाग्छ, तर यसका पछाडि अभिभावकको लापरबाही सबैभन्दा डरलाग्दो छ।

अनुपम अभियानले २०८४ सालको चुनावमा बढीभन्दा बढी महिलालाई उम्मेदवार बनाउन प्रोत्साहन र दलहरूलाई दबाब सिर्जना गरिरहेको छ। जुनसुकै दलका महिलालाई पनि चुनाव जिताउन सघाउने अभियानको लक्ष्य छ।

ड्युटीका लागि रेड जोन जाँदा ३० जना थिए, फर्किंदा सुमनले गाडीमा १२ सैनिक मात्रै गने। त्यसमध्ये पनि एक नेपाली र कमान्डर मात्रै सद्दे थिए। कतिका हात, कतिका खुट्टा र आधा शरीर नै बमले उडाइदिएको थियो।

सडक विस्तार आयोजनाले भत्काएको फल्चा र हिटी पुनर्निर्माणमा मध्यपुर थिमि नगरपालिकाले मनलाग्दी गरेपछि सर्वोच्च अदालतले मौलिक स्वरूपमै बनाउन आदेश दियो। तर नगरपालिकाले अदालतको आदेशसमेत मानेको छैन।

गत वर्षको बाढीपहिरोका कारण धेरै सडक जीर्ण छन्, कतिपय पुनर्निर्माण र विस्तारका क्रममा छन्। त्यसैले यो वर्ष मनसुनमा अझ ठूलो क्षति हुनसक्ने भन्दै विज्ञहरूले सचेत गराइरहँदा सरकारको पूर्वतयारी के छ?

विस्तार हुँदै गरेको सूर्यविनायक–धुलिखेल सडकका कारण पर्यटक आउने सिजनमा धुलिखेलका होटल व्यवसायी धुलो पुछ्दै र बढार्दै बस्नुपर्ने अवस्था छ। ठेक्का अवधि सकिनै लाग्दा सडकको काम सम्पन्न हुने छाँटकाँटै छैन।

झापा फर्किएर कृषि क्षेत्रमा काम गर्ने र आलुमा पीएचडी गर्ने बताउँदा नमज्जा मानेका प्रशोधनका बुबा अहिले छोराको मिहिनेत देखेर सन्तुष्ट छन्। छोराको पीएचडीको विषयलाई राम्रो मानेका छन्।

‘आलुको बोटलाई टमाटर भन्ने मान्छेहरू विचौलिया भएका छन्। उनीहरूले नै तरकारीको मूल्य तोकिरहेका छन्। जसका कारण किसानले उत्पादनमा घाटा खाइरहनुपरेको छ।’

भक्तपुरका इँटाभट्टा र बस्तीको दूरी नजिकै छ। विद्यालय, कलेज र अस्पताल पनि आसपासमै छन्। यी इँटाभट्टाका कारण प्रदूषण झनै बढिरहँदा नियमन र नियन्त्रणका लागि तीन तहका सरकार के गरिरहेका छन्?

हिउँदमा निर्माणका काम बढी हुन्छन्। इँटाभट्टा चल्छन्। डढेलो लाग्छ। सवारी साधनको प्रदूषण जाँच नगण्य मात्र हुन्छ। यी कारण प्रदूषण बढ्दा अल्पकालीन तथा दीर्घकालीन स्वास्थ्य समस्याको जोखिम बढेको छ।

हरेक वर्ष सुक्खायाममा देशभरका वन डढेलोको जोखिममा पर्छन्। यो वर्ष संघीय राजधानी काठमाडौँ र आसपासका जिल्लामा लागेको डढेलोसमेत समयमै नियन्त्रणमा आइरहेको छैन। के डढेलो नियन्त्रणमा सरकार पूर्वतयारी गर्दैन?

हात्तीको पछि दौडिँदा दौडिँदै शंकरले धेरै हात्तीलाई त चिन्न थालेका छन्। कतिपयको नामकरण नै गरिदिएका छन्। उनका अनुसार झापामा अहिले रैथाने हात्ती २५ वटा जति छन्।

धनुषामा हत्या भएका दिलीप, कैलालीमा हात काटिएकी नन्दादेवी, रोइरहेको पाण्डा, बगिरहेको पानी र त्यसमा आश्रित कछुवा तथा घडियाल, पुराना शैलीका घर। पर्यावरण विनाशविरुद्ध उभिएको छ मेचीनगरको भित्तो।

मेचीनगरमा ३४८ प्रजातिका चरा भेटिएका छन्, ती सबै चराको तस्वीर देवेन खरेलसँग संग्रहित छन्। यहाँ विश्वमै दुर्लभदेखि नेपालमा अन्यत्र नपाइने चरा पनि देख्न सकिन्छ।

छलफल गर्दैै जाँदा आन्दोलनको योजना बन्यो— पहिलो वर्ष बस यात्रा, दोस्रो वर्ष देशैभर पैदल यात्रा, तेस्रो राजनीतिक खबरदारी, चौँथो वर्ष वृहत् कोण सभा र अन्तिम वर्ष चुनावमा महिलालाई प्रोत्साहन तथा सहयोग।