गर्मी ठाउँमा मात्र देखा पर्ने विश्वास गरिँदै आएको डेंगीले महामारीको रूप लिँदा अघिल्लो वर्ष काठमाडौँवासीलाई समेत अत्याएको थियो। यस वर्ष संक्रमण फैलिन नदिन रोकथामका उपायतिर लाग्ने बेला भयो।

मूर्ति चोरीको आरोपमा प्रमाण नभेटेर प्रहरीले छाडे पनि सुनिलका बाबुछोरालाई आफ्नै समाजले कहिल्यै सफाइ दिएन। २८ वर्षसम्म असैह्य पीडाको 'पर्वत' बोकेर उभिइरहन अभिशप्त भए उनीहरू। 

वैदेशिक रोजगारीमा ठगिएकाहरू न्याय खोज्दै विभागमा आइपुग्छन्। ढिलासुस्तीले काम नहुँदा उनीहरूमध्येका धेरैजसो निराश भई आक्रोश लिएर फर्किन्छन्। कैयौँ पीडितले विभागबाट क्षतिपूर्तिको सट्टा थप पीडा पाएका छन्।

२०३१ सालमा पुल्चोकमा रथ ढल्दा ३१ जना घाइते भए, एक जनाको ज्यान गयो। २०६१ सालमा सुन्धारामा रथ पल्टिएर ४१ जना घाइते भए। भविष्यमा दुर्घटनाबाट जोगिन सावधानी अपनाउनुपर्ने विगतका घटनाहरूले देखाएका छन्। 

मल्लकालीन बस्तीको रैथाने पेसा बिस्तारै संकटमा पर्दै गएकाले कानूनी अंकुश लगाउनुको सट्टा प्रोत्साहन गरिनुपर्ने सरोकारवालाको जोड छ।

गएको मंगलबार साँझ लेखक सञ्जीव उप्रेतीले सामाजिक सञ्जालमा ‘भ्रष्टाचार ढाकछोपविरुद्ध नागरिक आन्दोलन’ हुने जनाउ दिए। बुधबार भद्रकालीमा प्रदर्शन भयो। त्यसपछि देशका धेरै भागमा आन्दोलन फैलिएको छ।

मत्स्येन्द्रनाथको जात्रामा तीन दशकदेखि फोटो बेच्दै आएका रत्नकाजी महर्जनसँग यो पर्वसँग सम्बन्धित १८० वर्षदेखिका तस्वीर छन्। तस्वीर बेचेरै जीवन धान्नेभन्दा पनि आफूले धर्म गरिरहेको उनको विश्वास छ।

कसिसदासका तीन पुस्ताले काठमाडौँलाई नजिकबाट नियाले, अनि तस्वीरमा दृश्यहरू कैद गर्दै गए। यी तस्वीर कसिस मात्र नभइ उनका हजुरबा र बुबासमेतले आ–आफ्नो समयमा देखेका काठमाडौँको परिवर्तनका अभिलेख हुन्।

सम्पदा पुनर्निर्माणमा आर्थिक सहयोग गर्ने दाताको चर्चा धेरै हुन्छ, तर ऐतिहासिक र सांस्कृतिक सम्पदा उस्तै मौलिक संरचनामा बनाउन खटिएका कलाकर्मीहरूको योगदान नभइदिएको भए उही स्वरूपमा ठडिन सम्भव थिएन।

नेवार समुदायमा चलेका लोकश्रुति र कतिपय ऐतिहासिक तथ्यसँगै एकै समयमा धेरैजसो जात्रा मनाइनुको प्रमुख कारण प्रकृति अर्थात् मौसमको अर्थसित समेत जोडिएको छ।

समाजको चरित्र यस्तो रहेछ, जसले कुनै कुरा बिर्सन दिँदैन। रेकर्ड राखिरहन्छ। कोही आफ्ना वा गाउँका मानिसलाई चिनाउँदा पनि ‘चौकीमा सुई लगाउँदा बितेको टिचर थिइन् नि, उनकी छोरी’ भनेर चिनाउने क्रम अझै जारी छ।

यस वर्षको बोडेको जात्रामा २७ वर्षीय सुजन बाग श्रेष्ठले पहिलोपटक जिब्रो छेडाएर बुवा, ठूलाबुवा तथा काकाहरूले धान्दै आएको परम्परालाई निरन्तरता दिएका छन्।

सम्पदा बस्ती मानिने काठमाडौँका कोर एरियामा जथाभावी बनेका अग्ला र सुरिला भवनले नगरको मौलिक सौन्दर्य मात्र नष्ट गरेका छैनन्, भूकम्पीय जोखिमलाई पनि निम्ता दिइरहेका छन्।

‘पुरुषले कमाएर परिवार पाल्नुपर्ने’ सोचका कारण पनि मिर्गौला लिने पुरुष धेरै र दिनेमा महिला धेरै भएको समाजशास्त्रीहरू बताउँछन्।

शहीद धर्मभक्त राष्ट्रिय प्रत्यारोपण केन्द्रले १० वर्षअघि मिर्गौला प्रत्यारोपण शुरू गर्दा न्यून सुविधा थियो। सुविधा थप गर्दै गएको केन्द्रमा गत माघ ६ गते १ हजारौँ बिरामीको मिर्गौला प्रत्यारोपण भयो।

स्ववियु चुनावमा मतदान केन्द्रको सुरक्षार्थ ९०० प्रहरी खटाइएको छ भने 'स्ट्राइकिङ फोर्स', डीआईजीको निर्देशनमा रहेको ब्याक–अप प्रहरी तयार अवस्थामा राखिएको जिल्ला प्रहरी परिसर भक्तपुरले जनाएको छ।

२०७२ सालमा क्षतिग्रस्त बनेको राष्ट्रिय कला संग्रहालय भक्तपुर नगरपालिकाले  मल्लकालीन शैलीमा बनाउन चाहेको छ। तर राणाकालीन खण्ड त्यही शैलीमा बनाउनु पर्ने पुरातत्त्व विभागको अडानले पुनर्निर्माण रोकिएको छ।

काठमाडौँमा मौसमी रुघाखोकीका बिरामी बढे पनि अस्पताल पुग्नेको संख्या सामान्य रहेको चिकित्सक बताउँछन्। छोटो समयमा रुघा दोहोरिने र कतिपयलाई लामो समयसम्म खोकी लागिरहने समस्या देखिने गरेको छ।

शिक्षण अस्पतालसँग बर्सेनि १० देखि १५ जनामा कलेजो प्रत्यारोपण गर्ने क्षमता छ, तर ३ वर्षमा ९ जनाको प्रत्यारोपण भयो। गरिबी, कलेजोबारे जनचेतना र नेपालमा हुने उपचारको जानकारी नहुँदा बिरामी नै पुग्दैनन्।

भूराजनीतिक हिसाबले संवेदनशील भू–भाग मुस्ताङमा ‘बौद्ध कलेज’का लागि अनुदान सहयोग माग्दै गाउँपालिका र साक्या बौद्ध संघले सिधै भारतीय दूतावासमा निवेदन दिएका थिए।