परम्परागत बाजा धिमेलाई ‘रणवाद्य’ पनि भनिन्छ। रणको अर्थ युद्ध र वाद्य भनेको बाजा हो। यसको ध्वनीले ठूलो भीड आइरहेको संकेत दिने हुँदा कुनै समय युद्धमा प्रतिपक्षी तर्साउन पनि धिमेको प्रयोग हुन्थ्यो।

गत स्थानीय तह निर्वाचनमा मतदाता युवा उम्मेदवारतर्फ आकर्षित भएका थिए। काठमाडौँका मेयर बालेन शाह र धरानका हर्क साम्पाङ अहिले पनि चर्चामा रहिरहन्छन्। युवा नेतृत्वको कामप्रति युवा पुस्ता सन्तुष्ट छ?

तरिबाबु देशार (९२) बाहेक चापागाउँमा वादे बुकि धाँ बजाउने कोही थिएन। नयाँ पुस्ताले यो बाजा बजाउन नजान्ला भन्ने चिन्ता थियो उनलाई। त्यो चिन्ता हर्षमा बदलिएको दुई महिनामै उनले संसार छाडेका छन्।

आममानिसले असनलाई नुनदेखि सुनसम्म पाइने व्यापारिक केन्द्र ‘ओपन डिपार्टमेन्टल स्टोर’को रूपमा बुझ्छन्। असनबासीका लागि आफ्नो बासस्थान र पर्व मनाउने स्थान हो। मीनरत्नका लागि भने क्यामराको ‘अब्जेक्ट’ हो।

स्वस्थानी, दन्त्यकथा र लोककथालाई चित्रमा उतार्ने साँखुका भूपेन्द्रमान बाल्यकालमा चित्रकारिताको सौख राख्थे। जीवनको सातौँ दशकमा सौख पूरा गर्न थालेका उनले गत माघमा साढे ३ लाखको स्वस्थानी चित्रमाला बेचे।

व्यापारीको जग्गा प्लटिङलाई सघाउन आफै खोला पुरेर बाटो बनाउन लागिपरेको गोदावरी नगरपालिकाले अख्तियारलाई पठाएको जवाफमा भने अनौठा र अपत्यारिला दाबी गरेको छ।

दक्षिण अफ्रिका र बोत्स्वानाका आदिवासीको सेटापा नाच झोँछेको सडकमा देखाइँदा दर्शकले औधी रुचाए। यो नाच बाली संरक्षण र प्रेमको उत्सवसँग जोडिन्छ। बोत्स्वानाको एक समूह सेटापालाई विश्वभरि पुर्‍याइरहेको छ।

तारागाउँ म्युजियमको एउटा ठूलो पर्खालको भित्तोमा अनेक पुस्तकका गाता छन्। नेपालको सम्पदा र इतिहासबारे लेखिएका ती पुस्तक सन् १९५० देखि २००० सम्ममा प्रकाशित भएका हुन्। यो भित्तोको नाम हो– हेरिटेज मिरर।

तीन वर्षअघि जोशीको जीवनबाट कदम छुट्टिइन्। त्यसयता लेखनी नै उनको सहारा भएको छ, जहाँ उनी कदमलाई नै लेख्छन्, देख्छन्, पाउँछन्, संवाद गर्छन् र उनकै स्मृतिमा सयर गर्छन्। 

ललितपुरको गोदावरी नगरपालिकाले खोला पुरेर निजी जग्गा प्लटिङलाई सघाउन बाटो निकालेपछि चर्चामा आएको प्रकरणमाथि अख्तियारले चासो देखाउँदै नगरपालिकालाई पत्र काटेको छ।

स्थानीय तहमा जनप्रतिनिधि आएसँगै नेपाल मण्डलका रैथाने बस्तीमा मासिएका पुराना पोखरीहरू ब्युँतिँदैछन्। पुनर्निर्मित पोखरीको दीर्घकालीन संरक्षण र सम्बर्द्धनमा भने सम्पदाप्रेमीहरू ढुक्क हुन सकेका छैनन्।

सधैँ, सबैका लागि खुला स्थानका रूपमा रहनुपर्ने काठमाडौँको खुलामञ्चमा निरन्तर परिरहेको सत्तासीनहरूको वक्रदृष्टिले देखाउँछ, सार्वजनिक सम्पत्तिमा नागरिकको हक स्थापित गर्न अझै धेरै लड्नुपर्ने छ।

लिच्छवि कालको इतिहाससँग जोडिने विशाल टुँडिखेल अतिक्रमणका कारण खुम्चिँदै खण्डखण्डमा बाँडिएको छ। पछिल्लो समय टुँडिखेलको एउटा खण्ड खुलामञ्च सर्वसाधारणका लागि बन्द गर्न लागिएको भन्दै विरोध भइरहेको छ।

अन्य आरोहीले सेताम्मे हिमालका हिउँ र सौन्दर्य देख्दा उनका आँखाले भने तिनै सौन्दर्यमाथि थुप्रिएका फोहोर नियाल्छन्, जसलाई सफा गर्नु उनको आरोहणको मुख्य उद्देश्य हुन्छ।

ललितपुरको गोदावरीमा व्यापारिक लाभका निम्ति भइरहेको जग्गा ‘प्लटिङ’लाई सघाउन बगिरहेको खोला पुरेर बाटो बनाइएको छ। खोला मास्ने यो कामको अगुवाइ स्थानीय सरकारले नै गरेको छ।

२०७७ सालमा पहिलो पटक कानून बनेयताको चार वर्षमा तेजाब आक्रमणका २० वटा मुद्दा दर्ता भएका छन्। स्वास्थ्योपचार र सुरक्षामा पीडितहरूको असन्तुष्टि भने अझै बाँकी छ।

भर्खरै एनिमल, जवान, पठान, गदर–२ लगायत लडाइँ, मारकाट र बदलाको भावना भरिएका फिल्मबाट अमन भएका दर्शक केही यस्ता फिल्मको पर्खाइमा थिए, जसमा जीवनका वास्तविकता जोडियोस्।

बुंगमतीबाट चार दशकअघि हराएका दुई मूर्ति अमेरिकामा भेटिएका छन्। अहिले मूर्ति फिर्ता ल्याउने प्रक्रिया शुरू गरिएको छ। ती मूर्ति पुजेका र अहिलेसम्म देख्दै नदेखेका दुवै पुस्ता मूर्तिको पर्खाइमा छन्।

ओक्लाहोमामा एक्कासि जमिनमुनिबाट तेल निस्कन्छ, अनि ओसेज आदिवासीको जीवनमा कायापलट हुन्छ। आलिसान बंगला, गाडी, नोकरचाकरलगायतले भरिपूर्ण हुन्छन्। यहीँबाट उनीहरूको मृत्युको श्रृंखला पनि शुरू हुन्छ।

२०६९ सालयता डा. केसीले गर्दै आएको सत्याग्रहकै कारण चिकित्सा शिक्षामा शुल्कको दायरा निर्धारण र योग्य विद्यार्थीले सहुलियतपूर्वक एमबीबीएस पढ्न पाउने सुविधा सुनिश्चित भएको छ।