सामाजिक मर्यादाको कुनै विश्वव्यापी र बदल्नै नमिल्ने नियम हुन्छ जस्तो लाग्दैन। हरेक स्थान, परिवेश र उमेरअनुसार तय हुन्छन् ती सीमा। त्यस्तो सीमा निरन्तर रूपमा सम्झौता गर्न मिल्ने खालको हुन्छ।

बेलैमा विनोद चौधरीजस्ता विद्वानहरूलाई सम्झाऔँ कि उनका वाइवाइजस्ता ब्रान्डहरू भदौ २–५ को कथावाचनपछि धिरेन्द्र शास्त्रीका यस्ता सन्देशसित जोडिने छन्ः महिलाहरू उपभोग्य वस्तु हुन्, दलित नीच र अछूत हुन्।

‘हामी किसानका खेतबारीबाट मुरीका मुरी आलु उठाइदिन्छौँ। त्यसरी नै धान, कोदो, गहुँ र किबी पनि उठाइदिएका छौँ। खेतमै पैसा पाएपछि किसानहरू उत्प्रेरित भएका छन्।’ 

नेपालको अवस्था कस्तो छ भने, नक्कली प्रमाणपत्रधारीलाई पक्राउ गर्न जाने प्रहरी अधिकृत, मुद्दा हेर्ने न्यायाधीश वा यस्तालाई संरक्षण गरिदिने नेताकै शैक्षिक प्रमाणपत्र पनि नक्कली हुनसक्ने सम्भावना छ। 

'हाम्रो व्यवस्थामा प्रधानमन्त्री मियो हुन्छ। संसदीय समितिबाट आएका रिपोर्टहरूमा प्रधानमन्त्रीको सचिवालयले चासो लिनुपर्छ। प्रधानमन्त्रीबाट चासो भए अन्य मन्त्रालयहरूले पनि कार्यान्वयनमा जोड दिन्छन्।'

ब्रह्माण्ड चियाउने सम्भावनायुक्त आँखा त्यही 'स्क्रिन'मा प्रक्षेपित 'मिराज'लाई सत्य ठानेर लठ्ठ छ। एक कुनामा लुकेर त्यसरी रमाउने एक्लोपनका लागि त यति फराकिलो संसार नै किन चाहिन्थ्यो र?

जलवायु परिवर्तनका असरहरू एकीकृत छन्। कतै बाढी आएको छ,  कतै पानीको कमी छ,  कतै डढेलो लागिरहेको छ। यसको निरूपण पनि एकीकृत र व्यापक रूपमा हुनुपर्छ।

'बाल संगठनलाई दीर्घकालीन नोक्सान पुग्ने गरी पटकपटक लिज सम्झौता गरिएको छ। यो सम्झौता गैरकानूनी पुष्टि हुँदा पनि खारेज गर्न नसक्नु बाल संगठनसँगै सरकारको पनि लापरबाही हो। मिलोमतोको आशंका छ।'

हाम्रो समाजमा पहिलेदेखि नै चिनजान, भनसुन र नातावाद गहिरो गरी हाबी छ, जसका कारण विदेशबाट फर्केर स्वदेशमा केही गरौँ भन्नेहरू समेत निराश भई पुनः विदेश नै फर्कने गरेका छन्।

मानव जातिले आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स र 'बायो इन्जिनियरिङ'को क्षेत्रमा अविश्वसनीय विकास गर्दै गर्दा हामी मणिपुरको साक्षी बस्न अभिशप्त छौँ।

संरचनागत लाभ पाएका समुदायले यो सामाजिक रोग हटाउन सबैभन्दा बढी भूमिका खेल्नुपर्छ। बेल् हुक्सले भनेका छन्– सबै जातीय हमलाहरूप्रति मौनता साँध्नु अपराधप्रति हाम्रो समर्थनजत्तिकै गम्भीर विषय हो।

'कोही व्यक्ति जहाँ सुलभ सुविधा छ, त्यहीँ बसाइँ सर्छ। व्यवस्था ठीक नभएको ठाउँबाट एउटा मान्छे अन्त जान्छ भने यस विषयमा संघर्ष गर्ने एक व्यक्ति घट्छ र त्यो ठाउँको गुणस्तर अझै खस्किने अवस्था हुन्छ।'

'पार्टी अध्यक्ष राजनीतिक मुद्दामा कतिपटक जेल गइसक्नु भएको छ। उहाँ यस्ता कुराले डराउने होइन। तर जसपा र पार्टी नेतृत्वलाई समाप्त पार्न जुन षडयन्त्र चलिरहेको छ, पार्टी र अध्यक्ष त चिन्तामा हुन्छन् नि।'

लेखक अरुन्धती रोयले केही दिनअघि भनिन्, 'हामी यथार्थबारे कुरा नबुझ्ने भएका छौँ। प्रहरीले समेत महिलालाई समातेर बलात्कार गर्नका लागि भिडलाई बुझाएको छ।'

अब हामीलाई अलमलिने छुट छैन। आफ्नो प्राथमिकतामा स्पष्ट बनौँ। नीति निर्माण कि विकास भन्ने प्रश्नमा अलमलिने होइन, नीति निर्माण नै विकास हो भन्ने कुरा नागरिकलाई बुझाऔँ।

पछिल्ला केही दशकयता पर्याप्त प्रशिक्षण र अध्ययनले गर्दा नेपाली वनस्पति विज्ञहरू पनि विदेशी विज्ञसरह वनस्पतिहरूको सही पहिचान, संकलन र तिनकाबारे पूर्ण वैज्ञानिक विवरण लेख्न सक्ने भएका छन्।

सुरुङमार्गले यात्रा दक्षतामा वृद्धि र यात्रा समय बचत गर्छ, तर खुला सडकको तुलनामा दुर्घटनाका जोखिम थपिएका हुन्छन्। सुरुङमा दुर्घटनाको दर कम देखिए पनि, दुर्घटनाको परिणाम भने गम्भीर हुन्छ।

आफ्नो 'समाजवादी मोडेल'बाट यिनले सर्वप्रथम स्वयम् शिक्षित, विश्वस्त र आश्वस्त भएर जनतालाई 'डेलिभरी' दिने काम गर्नु वाञ्छनीय देखिन्छ, नत्र भोलि जेलेन्स्कीलाई जस्तै सत्ता निल्नु न ओकल्नु हुनेछ।

आफ्नो ‘समाजवादी मोडेल’बाट यिनले सर्वप्रथम स्वयं शिक्षित, विश्वस्त र आश्वस्त भएर जनतालाई ‘डेलिभरी’ दिने काम गर्नु वाञ्छनीय देखिन्छ, नत्र भोलि जेलेन्स्कीलाई जस्तै सत्ता निल्नु र ओकल्नु हुनेछ।

पृथ्वीनारायणका पिता नरभूपालको प्रिय सेवक (कमारो) युवक उनीसँगै 'सती' गएको प्रसंगले कतै उनी जीवनको उत्तरार्द्धमा समलिंगी प्रेममा डुबेका त थिएनन् भन्ने आशंका गर्न सकिन्छ।