पूर्वप्रधानमन्त्रीहरूसँग ललिता निवासको जग्गा सरकारी हो, समरजंग कम्पनीको नाममा कसरी गयो भनेर कागजात खोज्ने अधिकार र जिम्मेवारी थियो। उहाँहरूले त्यति गरेको भए यो जग्गा अहिले व्यक्तिको नाममा जाँदैनथ्यो।

भ्रष्टाचारविरुद्ध अभियानको बाटो जब बालकोट, बूढानीलकण्ठको आँगनतिर या आफ्नै आँगनतिर समेत सोझिन्छ, त्यसपछि यसलाई रोकिन्छ या अर्कै ‘फण्डा’ उठाइन्छ।‌ 

पृथ्वीका 'एअर कुलर' भनी चिनिएका 'अन्टार्क्टिक', 'ग्रीनल्यान्ड' र हिमालयन क्षेत्रको हिउँ सन् २०४० पछि रहने सम्भावना देखिँदैन। वनजंगल विनाशले त तोकिएको सीमारेखा पार गरिसकेको छ।

सम्पत्तिमाथिको करमार्फत प्राप्त आम्दानीलाई उत्पादनशील-सार्वजनिक खर्चमा रूपान्तरण गर्न सकिन्छ। बुद्धिमानीपूर्वक खर्च गरे, त्यसले अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाउन र बढ्दो असमानताको खाडल रोक्न मद्दत गर्छ।

अमेरिका र मणिपुरका त दुई प्रमुख प्रकरण भए। अन्यत्र पनि वैचारिक आधारमा दक्षिणपन्थको लहर चलेको छ। यो विश्वव्यापी 'फेनोमेना' बन्दै गएको छ।

प्राकृतिक आँठो वा पानी बग्ने कुलो पच्छ्याएपछि सडक आखिर नागबेली नबनेर के बन्छ? यस्तो बिनायोजनाको सडक अन्य कुनै देशमा बनेका होलान् या नहोलान्?

एकछिनका लागि सोच्नुस् त- सँधैभरी परिवार, साथीसंगी र कहिलेकाहीँ त आफ्नै समुदायबाटै तिरस्कृत तथा अलग हुनुपर्ने त्रास बोकेर बाँच्नु कति चुनौतीपूर्ण होला?

संविधानबमोजिम स्थानीय तहले गर्नुपर्ने काम धेरै छन्। तर, स्थानीय र प्रादेशिक स्तरमा कर्मचारी अभाव छ। संघअन्तर्गतका कतिपय कार्यालयमा कर्मचारी घाम तापेरसमेत बस्ने गरेका छन्।

विद्यार्थीको कमजोर नतिजाका कारक तत्त्व अनेकन् हुन सक्छन् र त्यसमा पारिवारिक अवस्था पनि एक हो। तर त्यसो हुँदैमा विद्यार्थीलाई सहयोग गर्नै सकिँदैन भन्ने सोच शिक्षकहरूले लिनु हुँदैन। 

नेपोलियनले भनेका थिए रे, ‘पूर्वमा एउटा विशाल सिंह (चीन) सुतेर बसेको छ, त्यो ब्युँझेपछि संसार हल्लाउँछ।’ त्यो सिंह ब्युँझेर संसार हल्लाइसक्यो। तर, नेपालका जनजाति र दलितहरू अझैसम्म मस्त निद्रामा छन्।

समाजले किन कानून व्यवसायीलाई न्याय-सहजीकरणकर्ता नभएर मुद्दा मिलाउने बिचौलिया वा दलालका रूपमा चिन्न थालेको छ? किन चौतर्फी रूपमा कानून व्यवसायीको छविमाथि प्रश्न तेर्सिइरहेका छन्?

शासन सञ्चालनमा प्रभाव पार्ने हाम्रा नेताहरूका आफ्नै सोच छन् जो भूराजनीतिसँग बिरलै मेल खान्छ। त्यसकै क्षति नेपालले बेहोर्नु परेको छ।

ब्याजदर बढी पाइने लोभमा जोसुकैले सहकारीमा पैसा बचत गर्न थाले। सदस्य स्वयं सहकारीको अभ्यास के हो भन्नेबारे जानकार भएनन्। सहकारीको पैसाले भोजभतेर गर्ने, विदेश घुम्ने, जग्गा किन्ने अभ्यास चल्यो।

मिथकीय पात्र सीतामाथि 'नागरिक'को दाबी भइरहँदा र सो दाबी पेश गर्नेलाई राष्ट्रियता र राष्ट्रभक्तिसँग जोडिरहँदा नीरज कामतहरू 'नागरिक' बन्नकै लागि जीवन र मृत्युको अत्यासलाग्दो लडाइँ लडिरहेका छन्।

विद्यार्थीको गुण्डागर्दी मानसिकता तिनै गुरुहरूले रोपेका रिट्ठाको बोटमा लागेको नयाँ दाना मात्र हो। सबै प्राध्यापकहरूले पार्टीको झण्डामुनि खुलेका संघसंगठन बन्द गर्छौं भन्ने घोषणा गर्न ढिलो भएन र? 

विद्यार्थीको गुण्डागर्दी मानसिकता तिनै गुरुहरूले रोपेका रिठ्ठाको बोटमा लागेको नयाँ दाना मात्र हो। सबै प्राध्यापकहरूले पार्टीको झण्डामुनि खुलेका संघसंगठन बन्द गर्छौं भन्ने घोषणा गर्न ढिलो भएन र? 

आन्दोलनबाट प्राप्त उपलब्धिको लाभ प्रभुत्वशाली वर्गले मात्रै लिँदै आएको छ। यसले परिवर्तनको अपेक्षामाथि तुसारापात मात्रै गरेको छैन, सिंगो उत्पीडित समुदायको सपनामाथि नै बज्रपात गरिरहेको छ।

माफीको प्रयोगलाई सत्ता समीकरण मिलाउन प्रयोग गर्दै जाने हो भने यसले न्यायप्राप्तिको लडाइँ तथा न्यायको प्रत्याभूति गर्ने संवैधानिक व्यवस्थासमेत निस्तेज पार्न सक्छ। 

गगनजस्ता नेताहरूले केही समयको लोकप्रियताभन्दा आफ्नो काम र बोलीले समाजमा पार्न सक्ने प्रभावलाई मध्यनजर गर्दै विविधता, लोकतन्त्र र अधिकारको संरक्षणमा लाग्नुपर्ने देखिन्छ।

नयाँ पुस्ताले पुरानो राष्ट्रवादको अवधारणाभन्दा देशप्रेमको अवधारणा बोक्नुपर्छ। पहाडी–शाहवंशीय–हिन्दू–ब्राम्हण–क्षेत्रीभित्रको पनि धनी वर्ग मात्रै अट्ने राष्ट्रवादले हाम्रो हित गर्दैन।