‘कुनै घरमा मान्छे बसेन वा आगो बलेन भने भँगेरा बस्दैन’ भनेर बुढापाकाले भनेको वाङ लामाले कयौँ पटक सुनेका थिए। गाउँ रित्तिदै जान थालेपछि भँगेरा पनि बसाइँ सरेका हुन् कि!

२०५९ सालदेखि दिन थालिएको सम्मान गोरखापत्र संस्थानको ५७औँ वार्षिकोत्सवका अवसरमा समालोचक प्राडा वासुदेव त्रिपाठीको उपस्थितिमा प्रदान गरिएको हो। 

ढुंगेधाराको पुनरुत्थानअन्तर्गत यहाँ पानीको मुहान खोज्ने, निकास खोज्ने र भौतिक संरचना पुनःनिर्माण गरिने वडा नम्बर १ का अध्यक्ष भरतलाल श्रेष्ठले जानकारी दिए।

हाँडीगाउँ गुरुयोजनाअन्तर्गत वातावरणीय सुधारका लागि दथु टोल कृष्ण मन्दिर, डबली चोक हुँदै कोटालटोल भवरकुँसम्म सडक खण्डमा सवारी प्रवेश निषेध गरिएको छ। 

पाटन क्षेत्रका उमामहेश्वरका मूर्ति र तिनको तस्वीर प्रदर्शनीमा राख्ने अध्येतामध्येकी एक रिझा कतै बेवास्थाले तथा कतै पूजा गर्दा अबिर दल्ने र सफा नगर्ने चलनले ती मूर्तिको अवस्था बिग्रिँदै गएको बताउँछिन्।

उत्खननका क्रममा इँटाबाट निर्मित दुई मिटर चौडाइ र साढे तीन मिटर गहिराइ भएको प्राचीन इनार भेटिएको लुम्बिनी विकास कोषले जनाएको छ।

शुक्रबारदेखि देशभर प्रदर्शनमा आउन लागेको चलचित्रमा दयाहाङ राई, पशुपति राई र बाल कलाकार प्रसन राईको मुख्य अभिनय रहेको छ।

आदिवासी जनजाति चलचित्र महासंघको आयोजनामा ‘चौथो आदिवासी जनजाति चलचित्र महोत्सव–२०८१’ प्रदर्शनी मार्गस्थित राष्ट्रिय सभागृहमा बुधबारदेखि शुरू भएको छ।

टेलिभिजनका कार्यक्रममा नेपाली भाषाको मात्रै प्रभुत्व थियो। एकल भाषा र भेषभूषा थियो। त्यसलाई चिरेर पहिलोचोटि ‘तरेवा’ नामक लिम्बू भाषाको टेलिफिल्म बनाउने पहल थाल्यौँ। यो विषयले राजनीतिक चर्चा पनि पायो।

विमोचनका क्रममा कवि नवराजले आफ्ना कविता तथा गीत लेखनका अनुभव र भोगाइहरू सुनाएका थिए। उनले दुई वटा कविता सुनाउँदै सबैलाई भावुक बनाएका थिए।

छोरी पारिजातले ‘पुतली अवतार’ लिएर आफ्नै मृत्युको वर्णन गरेको कथा पाठकका लागि वर्णनातीत लाग्छ। ‘ब्लाइन्ड डेट’ संग्रहको ‘चक्लेटी’ कथा हो। एउटा अस्थिर पात्रको मनोदशा र काल्पनिकी बडो मज्जाले पोखिएको छ।

यो हप्ता काठमाडौँमा एक साथ कला तथा संस्कृतिसँग सम्बन्धित विभिन्न कार्यक्रमहरू भइरहेका छन्। ती कार्यक्रमका केही झलक तस्वीरमा प्रस्तुत गरेका छौँ:

१९७८–७९ सालमा सिर्मु र सालका काठमा कुँदिएका कलात्मक बुट्टा, चिल्ला र बाक्ला ढुंगाले छाएको धुरी र पालीमुनि टुँडाल राखेर निर्माण गरिएका आकर्षक ढुंगेघर संरक्षण अभावमा जीर्ण भएका हुन्।

जिल्लाका फरक–फरक ठाउँमा पुगेर साहित्यकारले मुक्तक, कविता, गीत, हाइकु, गजललगायत रचना प्रस्तुत गर्ने गरेका छन्।

तनहुँको भानु नगरपालिका-४ चुँदीरम्घालाई साहित्यिक र सांस्कृतिक पर्यटकीय गन्तव्यस्थलको रूपमा विकास गर्न लागिएको हो।

बाली लगाउनुअघि गाउँ–गाउँमा रहेका भूमेस्थानमा राम्रोसँग काम होस् भनी प्रकृतिको पूजा आराधना गरिने परम्परा रहेको छ।

प्रत्येक वर्ष वैशाख शुक्ल पूर्णिमाका दिन बुद्ध जयन्ती मनाउने गरिन्छ। गौतम बुद्धले विश्व शान्ति स्थापनाका लागि पुर्‍याएको योगदानको स्मरणस्वरुप यो पर्व मनाउने गरिएको हो।

नाटकमा सुन्नीमा र पारुहाङ नामक दुई पात्रको प्रेमकथा छ। सुन्नीमा र पारुहाङको प्रेममार्फत मानव सृष्टिको आदिकालीन यात्राको वर्णन हुँदै गर्दा नाटकमा किराती समुदायको संस्कृति र परम्परा झल्किन्छ।

वर्षा र सहकालको देवता रातो मत्स्येन्द्रनाथको मूतिलाई हरेक वर्ष वैशाख शुक्ल प्रतिपदाको दिन रथमा राखेर पाटनका भित्री शहर परिक्रमा गराइन्छ। १४ सय वर्ष पुरानो मानिने यो जात्राका विश्रामस्थल आठ वटा छन्।

‘हामीले सानो सपना देख्यौँ। मेरो सिनेमा समुदाय इतरले पनि हेर्नुपर्छ भन्ने नै सोचेनौँ। गुरुङ फिल्म लिम्बू दर्शकले हेरुन्, लिम्बू फिल्मका गुरुङ दर्शक हुन्, मगर फिल्म राईहरूले पनि हेरुन् भनेर सोचेनौँ।’