१० जना अस्वस्थ, कमजोर, निरक्षर र सीप नभएको व्यक्तिको तुलनामा दुई जना स्वस्थ, सिपयुक्त, आधुनिक शिक्षा लिएको र प्राविधिक हिसाबले सक्षम व्यक्तिको उत्पादकत्व बढी हुन सक्छ।

किसानले दिनभर खेतमा श्रम गर्छ। उसले उत्पादन गरेको अन्न सस्तो मूल्यमा बिक्छ। अर्कोतिर, एउटा कम्पनीले श्रमिक लगाएर उत्पादन गरेको ‘कोकाकोला’ भने धेरै मूल्यमा बेचिदिन्छ।

अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन संगठनको प्रमुख सिफारिसमध्ये एक हो दुर्घटना अनुसन्धान निकायको स्वतन्त्रता। उड्डयन सुरक्षामा गरिने लगानीलाई अनावश्यक खर्चका रूपमा नभई दीर्घकालीन लाभका रूपमा हेर्नुपर्छ।

मुलुकी ऐनलाई १९६० को दशकमा औपचारिक रूपमा खारेज गरिए पनि जात र लिंगले सामाजिक मूल्य निर्धारण गर्छ भन्ने यसको दृष्टिकोण आजसमेत सर्वत्र गुन्जिरहेको छ।

विदेशमा अध्ययन गरेर फर्किएका युवाको योगदानले देशमा अपूर्व अवसर सिर्जना गर्न सक्छ। हाम्रो शिक्षा, स्वास्थ्य, कृषि, उद्योग, सामाजिक न्याय तथा विज्ञान र प्रविधिका क्षेत्रमा सुधार ल्याउन सक्छ।

परिवर्तन सम्भव छ भनेर अगाडि सरेका महिलाको यस्तो व्यवहारबाट के सिक्ने? कक्षा १२ पढ्दै गरेका जानकी नेपालीजस्ता जल्दोबल्दो युवाले के सिक्ने? के आस गर्ने?

बहुविवाहको मस्यौदाले साँच्चिकै कानूनी रूप लेला भन्ने त्रासकै कारण सामाजिक सञ्जालमा भने बहस छेडिएको मात्रै छैन, अधिकारकर्मी सडकसम्म आउन थालिसके।

अमेरिकी राजनीतिमा इजरायललाई किन सधैँ प्राथमिकता दिइन्छ? अमेरिकी इसाई समाजमा यहुदीप्रति किन यति गहिरो मोह देखिन्छ? किन इरानप्रति अमेरिकी इसाई समाज सधैँ अनुदार हुन्छ?

पाका र अनुभवी डाक्टरको सबैभन्दा ठूलो शक्ति तिनको लामो अनुभव र खारिएको सीप हो। बिरामीको कुरा सुनेर र कतिपय अवस्थामा मनोदशा पढेर उनीहरू रोगको गहिराइ अनुमान लगाउन सक्छन्।

प्राकृतिक स्रोतको अनियन्त्रित दोहन रोक्न मुख्यतः कानून कार्यान्वयन गर्ने निकायले तदारुकता नदेखाउने हो भने २०८१ असोजको भन्दा डरलाग्दो विपत्ति भोग्न तयार भएर बसे हुन्छ।

नागरिक समाज पनि कतिपय अवस्थामा राजनीतिक दलको भजन मण्डलीमा सीमित देखिन्छन्। जब यस्ता संस्था कमजोर हुन्छन्, तब लोकतन्त्रको खोलभित्र अधिनायकवादले जरा गाड्न थाल्छ।

प्रधानमन्त्रीले उपकुलपतिहरूलाई शपथ गराउने अभ्यासले विश्वविद्यालयको स्वायत्तता र शैक्षिक स्वतन्त्रतामा गम्भीर खतरा निम्त्याउन सक्छ।

पीडितको नजरमा विश्वसनीय बन्नै नसकेका संक्रमणकालीन न्यायका विद्यमान संयन्त्रहरूले न्याय दिने आशा छैन। बरु मुलुकले अन्तर्राष्ट्रिय तहमा पीडितको न्याय सुनिश्चित गर्न नसक्ने देशका रूपमा बेइज्जतीको सामना गरिरहनुपर्नेछ।

कर्णाली र लुम्बिनी प्रदेशबीच भएको १९ बुँदे समझदारी पत्रले संघीय शासन व्यवस्थाको मूल मर्मअनुरूप आपसी सहकार्य, समन्वय र साझा समृद्धिको अन्तरआबद्धतालाई मजबुत बनाउने प्रयास गरेको छ।

‘माइला मैले बालेको प्रजातन्त्रको दियो तैँले प्रज्वलित गर्नेछस्।’ शहीद गंगालालले आफ्ना भाइ पुष्पलाललाई भनेको यही वाक्य नै माल्दाइको राजनीतिक यात्राको पहिलो पाइला थियो।

सामाजिक सञ्जाललाई सूचना प्राप्तिको मुख्य स्रोत बनाउने व्यक्ति, महिला, वृद्ध, सीमान्तकृत समुदायका सदस्य र किशोर किशोरीहरू मिथ्या सूचनाबाट सबैभन्दा प्रभावित छन्।

प्रयोगशाला जसरी स‌‌ञ्चालन गरे पनि मेरो अनुभवमा विज्ञान तथा अरू विषयका विद्यार्थीले सिक्नैपर्ने र धेरैभन्दा धेरै गर्नुपर्ने भनेको अभ्यास पेपर लेखनको हो।

छोरीलाई सजिलोसँग ओछ्यानमा सुताएर म फेरि गाजा क्षेत्रमा फर्कन्छु र त्यसको केन्द्रमा आफूलाई राख्ने प्रयास गर्छु। औडाहा हुन्छ, चिटचिट पसिना आउँछ, म त्यहाँबाट भाग्न मात्र पाए सबै चिज गुमाउन तयार छु।

त्यति बेलाका क्रान्तिकारी युवाहरूका लागि सिमानाको खासै मतलब थिएन, उनीहरू कम्युनिस्ट शासन शुरू गरेर विश्वलाई एउटै मुलुक बनाउन चाहन्थे।

संविधानको ‘धर्म निरपेक्ष’ प्रावधानउपर हुँदै गरेका प्रहार धार्मिक आस्थाको कारणले नभएर तात्कालिक राजनीतिक लालचले भएको हो।